7. خداى مريد

در اين كه خدا، موجود مريد است، سخنى در آن نيست، بلكه سخن در تفسير و واقعيت آن است به گونه اى كه با حفظ مريد بودن، تالى فاسدى بر آن مترتب نشود در تفسير اراده در خدا چهار قول است كه بعداً از نظر شريف مى گذرند.

اراده و كراهت دو كيفيت نفسانى است كه نفس هر دو را بدون واسطه، پذيرا است و در درك هر دو، به هيچ سبب و واسطه اى نياز ندارد و بسان درد و الم و لذت است كه نزد نفس حاضر بوده و در درك آن دو، به واسطه اى نيازمند نمى باشد;و به عبارت ديگر: آگاهى انسان از اين نوع كيفيات، آگاهى حضورى است نه حصولى. در اين كه جريان در اراده چنين است سخنى نيست، سخن درباره واقعيت اراده است و متكلمان وحكيمان درباره ماهيت آن سخنان گوناگونى دارند كه جرجانى [1]در شرح خود آنها را آورده و ما به اصول نظريات در مورد اراده اشاره مى كنيم.

الف. اعتقاد به سود و زيان

اراده در مكتب اعتزال، اعتقاد به سود و كراهت، اعتقاد به زيان است، زيرا نسبت قدرت و توان انسان به هر يك از دو طرف فعل، يكسان مى باشد;