طبع آراسته نگرديده بود، و تفسير مجمع البيان با وجود چاپ هاى متعدد هنوز به صورتى كه شايسته مقام آن است، چاپ نشده است.

استاد بزرگ ما مرحوم آيت الله حجّت (1301 ـ 1372) نخستين كسى است كه آستين همت بالازد و اجزاء متفرق و پراكنده كتاب«تبيان» در ايران و عراق را گرد آورد، و توانست نسخه كاملى از آن در دو جلد به صورت رحلى عرضه كند يعنى پنجاه سال قبل، نسخه كاملى از كتاب تبيان در هيچ يك از كتابخانه هاى ايران وجود نداشت، وآن مرد بزرگ هر بخشى را از كتابخانه اى عاريت گرفت و دستور استنساخ داد و در حالى كه من در سفرم به امريكا در كتابخانه ايالت «نيروجرسى» در بخش كتب شرقى، مجلدى بزرگ، به خط زيبا از كتاب «تبيان» را مشاهده كردم، و پيدا است دلالان بين المللى كتب، اين نفايس را از ايران و يا عراق بيرون برده اند .

افول تفسير پس از حمله مغول (هفتم اسلامى)

شيوه تفسير به همين روش تا اوايل قرن هفتم ادامه داشت، پس از حمله مغول از شرق 603 ـ 807، و حملات متداوم صليبيان از غرب، آشنايى امت هاى اسلامى با افكار فاتحان، و علاقه حكام وقت به علوم فلكى و رياضى و طبيعى، عقربه افكار محققان اسلامى را به مسايل فلسفى و علمى متوجه ساخت و نگارش تفسير قوس نزولى طى كرد از اين جهت، از نيمه قرن هفتم 650 تا آغاز قرن دهم 900، عنايت به تفسير كمتر بوده و كتاب هاى تفسير در اين مدت بسيار انگشت شمار است در حالى كه در اين مدت، كتاب هاى مربوط به كلام و حكمت، هيئت و نجوم و رياضيات وطب، فزون از حد مى باشد.

پس از روى كار آمدن صفويه در ايران، روح اخبارى گرى بر مراكز علمى