تفسير، خالى از شاهد و گواه بود پاسخ هر دو، او را قانع نساخت وى پرسش خود را به سوى امام حسن برد و از تفسير آن سؤال كرد امام فرمود: مقصود از «شاهد» پيامبر و از «مشهود» روز رستاخيز است، به گواه اين كه قرآن پيامبر را «شاهد» و روز قيامت را «مشهود» خوانده است در باره پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)مى فرمايد: (إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا)[1] و در باره قيامت مى فرمايد: (وَ ذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ)[2].

پيشوايان دوازده گانه شيعه هر يك در عصر خويش استاد تفسير، و مفسر واقعى قرآن بودند اگر از اين گروه بگذريم نوبت تلاميذ و پيروان مكتب آنان مى رسد، و در اين قلمرو، شخصيت هاى بزرگى در دانش تفسير ظاهر شده اند كه به برخى از آنها به ترتيب قرنى كه در آن مى زيستند اشاره مى كنيم:

سه مفسر نامدار در قرن نخست

در قرن نخست، سه مفسر نامدار شيعى در عرصه تفسير ظاهر شدند كه مفسران بعدى معلومات خود را مرهون دانش هاى تفسيرى آنان مى دانند.

1. عبدالله بن عباس (... ـ 68) در باره او همين بس كه او را «ترجمان القرآن» مى خواندند، و ابن النديم در فهرست خود براى او كتابى در تفسير ياد كرده است [3] و تفسير از او به نام «تنوير المقباس» به سال 1290 در چهار جلد در مصر چاپ شده است و راوى آن از ابن عباس، عبدالعزيز جلودى [4] متوفاى