3. شناخت از طريق وحى

يكى از راههاى شناخت جهان ماوراى طبيعت وحى است، هرگاه ما ثابت كرديم كه برخى از افراد بشر ادراك خاصى به نام وحى دارند ـ ادراكى خطاناپذير ـ در اين صورت محتواى وحى مى تواند ما را با جهان دور از حواس آشنا سازد. محتواى وحى بر دو نوع است: گاهى كلام الهى بسان يك معلم بر برهان و دليل تكيه كرده و مطالب را القاء مى كند، در اين صورت وحى ابزار شناخت جديدى نبوده، بلكه راهى براى تفكر عقلانى است و در حقيقت قلمرو عقل را گسترش مى دهد.

و گاهى به عنوان يك گوينده آگاه تر، از فراسوى ماده گزارشى مى دهد، بدون آن كه براى آن برهان و دليلى ارائه دهد، در اين موقع مى تواند ما را با يك رشته حقايق كه راه آن به روى ما بسته بود، آشنا سازد; البته بهره گيرى از وحى در صورتى است كه امكان و واقعيت آن براى ما ثابت شود، و محققان الهى در بخشهاى مربوط به نبوت پيرامون آن سخن گفته اند.

4. معرفت از طريق كشف و شهود

اين نوع شناخت از آنِ گروه خاصى است كه بر اثر رياضت و صفاى نفس، حقايقى را با ديده ديگر مى بينند يا نفس آنها آئينه روشنى است كه حقايق از عالم بالا به آن منعكس مى شود و چيزهايى را مى يابند و در يافته هاى خود شك و ترديد نمى كنند، ولى اين طريق، سالكان اندكى دارد و يافته هاى آنها براى خود آن افراد حجت است نه بر ديگران.

ما اين نوع از ابزار شناخت را به صورت موجز يادآور شديم و از تشريح آنها خوددارى مى كنيم، چون هدف بيان اسماى صفات خدا در قرآن است، تا روشن شود كه براى شناخت ماوراى طبيعت، طرق و راههايى در اختيار بشر