جهان و آثار و افعال موجودات را مخلوق بلا واسطه خدا مى دانند و هر نوع تأثير را از هر موجودى سلب مى كنند و مى گويند: او است كه هر پديده را بدون سبب و واسطه اى مى آفريند و حتى درباره افعال انسان كه مسئوليت آن با خود او است، مى گويند: به هنگام اراده انسان، خدا فعل او را ايجاد مى كند، بدون آن كه اراده ووجود انسان تأثيرى در پديده داشته باشد.

در اين نظريه، كليه علل و اسباب طبيعى ناديده گرفته شده است و نظامى به نام «علت و معلول» وجود ندارد، هرچه هست در صفحه هستى، يك علت بيش نيست و آن خدا است و تمام جلوه هاى هستى نتيجه مستقيم وجود او است و هيچ نوع واسطه اى ميان خدا و ديگر پديده ها وجود ندارد و اين نظريه مستند به مفهوم بدوى آياتى است كه خالقيت و تدبير را مختص خدا مى داند.

گاهى آنان به اين نظريه رنگ فلسفى مى دهند و مى گويند: هرگاه ما به نظام علِّى و معلولى معتقد بشويم و بگوييم در ميان پديده هاى طبيعى تأثير و تأثر است، چگونه مى توانيم اين دو آيه ياد شده در زير را كه قيام آسمانها را مربوط به خود خدا مى داند تفسير كنيم، چنان كه مى فرمايد:

(إِنَّ اللّهَ يُمْسِكُ السَّماواتِ وَالأَرض أَنْ تَزولا...).(فاطر/41)

«خدا آسمان ها و زمين را از فرو ريختن نگه مى دارد».

وباز مى فرمايد:

(وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ تَقُومَ السَماءُ وَ الأَرْض بِأَمْرِهِ...).(روم/25)

«از نشانه هاى وجود او اين است كه آسمان و زمين به فرمان او برپا است».

آنان مى گويند هرگاه برپايى آسمان و زمين در پرتو علل طبيعى اشيا باشد، چگونه مى توان او را با اسم «قيوم» هماهنگ دانست، زيرا مفهوم اين اسم اين است كه همه جهان به فرمان او برپا است; در حالى كه بنابر نظريه