«خدا شما را از شكم مادرانتان بيرون آورد، در حالى كه چيزى نمى دانستيد و براى شما گوشها و چشمها و دلها عطا فرمود تا سپاسگزار باشيد».

حس گرايى مفرط

تحوّل علمى در غرب، كه حس و تجربه را اساس دانش معرفى كرد، سبب شد كه گروهى از اهل معرفت و كمال كه به مسائل وراى طبيعت اعتقاد راسخ دارند، تحت تأثير اين نوع طرز تفكر قرار گيرند و درباره معارف نيز به چنين معرفتهايى اكتفاء كنند، اين انديشه به گونه اى در سخنان مؤلف دانشمند كتاب راه طى شده[1] نيز به چشم مى خورد. او نيز معتقد است كه راه خداشناسى، راه حس و طبيعت است و در اين مورد بيانى دارد كه اجمال آن را مى آوريم، او مى گويد:

«مى خواهيم ببينيم علم چگونه توحيد را احياء نمود. اگر از يك دانشمند بپرسيد علم چيست، سرانجام خواهد گفت:علم يعنى روابطى كه در طبيعت ميان علل و معلولهاى مشهود، وجود دارد. هر محقّقى كه در آزمايشگاه سرگرم تجربيات مى شود، ومتفكرى كه در اوضاع اجتماع غور مى نمايد، هدفى جز اين ندارد كه اوّلاً حوادث و قضاياى طبيعت را موشكافى كرده، دقيقاً بشناسد و ثانياً ريشه اين حوادث و قضايا و ارتباطى را كه مابين آنها وجود دارد، كشف كند. هيچ دانشمندى نيست كه كوچكترين شيئى يا حادثه اى را مستقل و اتّفاقى دانسته، به يك شيئى ديگر يا علتى نسبت ندهد. بنابراين علم صريحاً