1. متكلمان عدليه

متكلمان عدليه(معتزله و اماميه) كلام خدا را كيف مسموع مى دانند كه خدا آن را در موجودى مى آفريند; قاضى عبد الجبار مى گويد:«حقيقت كلام، حروف منظم و اصوات پياپى است، همين طورى كه خدا منعم است با دادن نعمت به ديگرى، رازق است با دادن روزى به ديگران، متكلم است با ايجاد كلام در ديگران، و هرگز شرط فاعل اين نيست كه فعل قائم به ذات او باشد و در او حلول كند».[1]

سديد الدين شيخ محمود حمصى رازى [2] در كتاب المنقذ من التقليد مى گويد: «كلام خدا از جنس اصوات و حروف است و دليل آن اين است كه خدا عرب را به لغت آنان خطاب كرده و رسول خدا هم با لغت آنان سخن گفته و خود جزء آنان بود; بنابر اين بايد كلام وارد در خطاب خدا به همان معنى حمل شود كه آنها مى فهميدند، قرآن مى فرمايد:

(وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ المُشْرِكينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ حَتّى يَسْمَعَ كَلامَ اللّهِ). (توبه/6)

«اگر يك نفر از مشركان از تو پناه بخواهد به او پناه ده تا كلام خدا را بشنود».

و نيز مى فرمايد:

(...وَ كَلَّمَ اللّهُ مُوسى تَكليماً). (نساء/164)

«خدا با موسى سخن گفت، سخن گفتنى».

وعرب از كلام جز آنچه كه از دو حرف و بيشتر تركيب يابد اراده نمى كند.