سئوالى كه در اينجا مطرح مى شود، آن است كه اگر مدبر هستى فقط خداوند است، آياتى مانند:

((فَالمُدَبِّراتِ أَمْراً)).[1]

«و آنها كه امور را تدبير مى كنند».

يا

((وَ هُوَ القاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً)).[2]

«او بر بندگان خود تسلط كامل دارد و مراقبانى بر شما مى گمارد».

به چه معنا است؟«حفظه» ـ جمع«حافظ» ـ كسانى هستند كه از بندگان خدا محافظت مى كنند و به تدبير جوانب مختلف زندگى آنان مى پردازند.

آيا بين آياتى كه ربوبيّت را منحصر در خداوند مى دانند، و اين آيات كه از«تدبير كنندگان »سخن مى گويد، تناقض و ناسازگارى وجود ندارد؟

در پاسخ بايد گفت: آشنايان به معارف و زبان قرآن، هيچ گونه تناقض و ناهماهنگى بين اين آيات نمى بينند. ربوبيّتى كه در خداوند است، ربوبيّت مستقلو غير وابسته و بدون تكيه گاه است. اما ربوبيّتى كه در ساير موجودات مطرح شده، ربوبيّتى