سياهى ثابت و برقرار كه همه اجزاى وجود آن يكجا تحقق مى پذيرد، و بار ديگر به صورت سيلانى و تدريجى، به گونه اى كه وجود سياهى در طول زمان پخش مى گردد. بنابراين، حركت در «كيف»، جز وجود تدريجى آن كيف چيز ديگرى نيست همچنانكه سكون جز تجلى وجود آن به صورت ديگر، چيز ديگرى نمى تواند باشد.

اكنون سؤال مى كنيم: مايه وحدت و يگانگى دو سياهى چيست؟ چگونه سياهى دوم را به سياهى نخست نسبت مى دهيم ومى گوييم: اين همان سياهى ديروز است كه امروز كاملتر شده است.

پاسخ اين پرسش آن است كه، اتصال اين سياهيها و به هم پيوستگى آنها، حافظ وحدت و مايه ارتباط و يگانگى ميان آنهاست، و اگر اتصال وپيوستگى نبود، هرگز نمى توانستيم تمام مراتب را مراتب و درجات يك شىء واحد بدانيم.

از اين بيان، پاسخ اشكال به حركت در جوهر و تحول در ذات شىء نيز روشن مى شود. زيرا هيچ مانعى ندارد كه شىء در ذات خود گام بزند و گوهر شىء، در طول زمان، تحولاتى پذيرد، به گونه اى كه هر مرتبه از مدارج كمال، با مرتبه پيشين مغاير باشد، ولى در عين حال، وحدت و يگانگى همه مراتب مختلف محفوظ شمرده شود. چه، حكم اينكه همه اين درجات به هم اتصال داشته و پيوستگى كاملى بر آنها حكمفرما است ومرتبه دوم همان مرتبه نخستين است كه كمالى بيشتر يافته است و هر مرتبه اى نسبت به مرتبه قبل خويش، همين حكم را دارد، از اين جهت همه اين مراتب، مراتب يك شىء واحد شمرده مى شود و آنها به طور مجموع، مراتب وجود واحدى هستند كه در طول زمان، درجات گوناگون داشته و يافته است.