مقصود نهايى از جمله (ممّا عملت أيدينا)، نه اين است كه ما با دستهاى خود آنها را آفريديم، بلكه اين كلمه كنايه از اين است، اين نعمتها كه در اختيار آنهاست ما آنها را آفريدهايم نه ديگران، پس بايد ما را بپرستند نه بتها را واگر بنا باشد اين آيه را به صورت ظهور تصديقى وجملگى ترجمه كنيم، بايد به جاى «دستهاى ما آفريده» بگوييم:« ما شخصاً آنها را آفريده ايم نه ديگران».

اين نوع سخن گفتن، اختصاص به قرآن ندارد. بشر نيز تمام كارهاى خود حتى آنچه را كه با اعضاى ديگر انجام داده است به دست نسبت مى دهد، مثلاً جايى كه دروغ مى گويد وسپس محكوم و مجرم شناخته مى شود، در مقام اظهار ندامت مى گويد: «با دستم خود را بدبخت كردم» در حالى كه مايه بدبختى او زبان او بود، نه دست او واگر بيشتر عميق شويم، بايد بگوييم: مايه بدبختى او تمايلات درونى تعديل نيافته او بود، ولى از آنجا كه دست مظهر كار وتلاش است، بدبختى را به آن نسبت مى دهد.

قرآن تمام جرايم انسان را به دست او نسبت مى دهد ومى گويد: (ذلك بما قدمت يداك وإنّ اللّه ليس بظلام للعبيد) (حج/10) [1]«اين چيزى است كه دستهاى تو آن را از پيش فرستاده وخدا از هر ظلمى بر بندگان پيراسته است».

نتيجه اين كه، آيه مربوط به آفرينش آدم، در مورد نكوهش ابليس، تجليگاه چهار نوع تفسير وتحليل است وتأويل صحيح آن كه در حقيقت تأويل نيست همان است كه گفته شد.

نمونه دوم براى تأويل مقبول

نمونه دوم براى تأويل مقبول وتجلى ديگر مكتبها، آيه مربوط به «استواى خدا»