اصول پنجگانه معتزله

اساس مكتب «اعتزال» را پنج اصل كلامى تشكيل مى دهد وهر كس اين پنج اصل را به طور «دربست» بپذيرد از اين گروه بوده وهرگاه يكى را منكر شود وباقيمانده را بپذيرد از اين گروه نخواهد بود، اين پنج اصل ـ برخلاف پنج اصلى كه در ميان ما معروف است ـ عبارتند از:

1ـ توحيد 2ـ عدل 3ـ وعد و وعيد 4ـ منزلة بين المنزلتين 5ـ امر به معروف ونهى از منكر.

ابوالحسين خياط (م311) كه يكى از اركان معتزله در اواخر قرن سوم واوايل قرن چهارم است، چنين مى گويد: بر هيچ كس نام «اعتزال» شايسته نيست، مگر اينكه پنج اصل ياد شده را معتقد شود وهركس كه اين پنج اصل را پذيرفت،معتزلى است. [1]

مسعودى موررخ قرن چهارم اسلامى، آنگاه كه اصول پنجگانه معتزله را مطرح مى كند، مى گويد: هر كس به اين اصول پنجگانه عقيده داشته باشد، معتزلى است واگر به بيش از اين پنج اصل يا كمتر از آن عقيده پيدا كرد، شايسته نام اعتزال نيست.[2]

شگفت از ابن حزم (م456) است كه تصور كرده اين اصول پنجگانه عبارتنداز: