وامااصول سه گانه، ديگر «امر به معروف ونهى از منكر» و «وعد و وعيد» و«المنزلة بين المنزلتين» قاضى عبد الجبار مدعى است كه همه اينها در دو اصل نخست نهفته است، وما در آينده در باره پنج اصل سخن خواهيم گفت و داورى كتاب وسنت وعقل وخرد را در باره آنها روشن خواهيم كرد.

چرا معتزله مى نامند؟

در طول تاريخ اين گروه را معتزله خوانده اند وعلّت آن چيست؟! در اين باره در ميان نويسندگان تاريخ عقايد، اختلاف عظيمى است كه ياد آور مى شويم:

1ـ نوبختى در كتاب «فرق الشيعة» علت اين نامگذارى را اين مى داند كه وقتى مردم با امام على بن ابى طالب ـ عليه السلام ـ بيعت كردند، بيعت كنندگان را «جماعت» ناميدند. آنگاه مردم به سه دسته تقسيم شدند. گروهى بر بيعت خود وفادار ماندند. گروهى ديگر مانند طلحه وزبير بيعت را شكستند وگروهى مانند سعد وقاص وعبد اللّه بن عمر ومحمد بن مسلمة واسامة بن زيد، گوشه گير شدند. اين گروه به خاطر عزلت جويى از امام على، معتزله ناميده شدند وهمانها، اسلاف معتزله بعدى به شمار مى روند ومى گويند جنگ با على جايز نيست همچنانكه جنگ در ركاب على نيز جايز نيست.

ونيز مى افزايد: وقتى احنف بن قيس تميمى با گروه خود از على كناره گرفت، به قوم خود گفت: «اعتزلوا الفتنة أصلح لكم» [1]: از فتنه دورى جوييد، صلاح شما در آن است.

آنچه نوبختى مى گويد: شايسته پذيرش نيست، زيرا اعتزال اين گروه يك نوع اعتزال سياسى بود، آنان در آن روز از خط مشى سياسى حاكم وقت جدايى جستند،