پيشوايان معتزله

مجموع انديشمندان معتزله را مى توان به دو بخش تقسيم كرد:

1 ـ پيشوايان صاحب نظر

2 ـ دانشمندان مبين مكتب

گروه نخست، كسانى هستند كه در عين اعتقاد به اصول پنجگانه معتزله، خود در برخى از مسائل صاحب نظر بوده و اصل يا اصولى را در مذهب مطرح كرده اند. در حالى كه گروه دوم، افراد مستعد و با فضيلتى بودند كه به تبيين مكتب اعتزال پرداختند، بدون اينكه اصل و يا اصولى را به صورت چشمگير پى ريزى كنند.

ما در اين بخش، بيشتر پيشوايان صاحب نظر و به اصطلاح امروز «نظريه پردازان» اين مكتب را مطرح مى كنيم و به گونه اى فشرده، به بيان شرح حال آنان مى پردازيم. اما بخش ديگر كه بيانگر حال دانشمندان معتزله است، از قلمرو بحث ما بيرون بوده و اين فرهنگ را ياراى گرد آورى شرح حال همه آنان نيست و اگر هم مناسبت ايجاب كرد، به طور رهگذر به آنها اشاره كرده و دامن سخن را جمع مى كنيم.

1 ـ واصل بن عطا(80 ـ 131)

كنيه او ابو حذيفه معروف به واصل به عطا، از اعجوبه هاى زمان در امر سخنورى بوده است، با اينكه او حرف «راء» را به درستى نمى توانست تلفظ كند، ولى