خود استقامت ورزيد وراه «بغداد» و «رقه» را در حالى كه به زنجير كشيده شده بود پيمود ودر محضر معتصم به اندازه اى تازيانه خورد كه از حال رفت واز عقيده خود باز نگشت. در حالى كه ديگران از اين شدت عمل چيزى گزارش نمى كنند. حداكثر مى نويسند كه معتصم او را 38 ضربه تازيانه زد وبنا به نگارش يعقوبى، او به خلق قرآن اعتراف كرد.

ابن جوزى در كتاب مناقب الإمام أحمد، ابن كثير در كتاب البداية والنهاية ونويسنده معاصر ابوزهره در كتاب ابن حنبل، بيشترين مبالغه را در حق او دارند، در حالى كه در تاريخ يعقوبى (ت290) وتاريخ طبرى (ت310) ومروج الذهب (ت345) از اين مبالغه خبرى نيست.[1]

جاحظ كه از سران معتزله است وعصر معتصم وواثق را به خوبى درك كرده، ياد آور مى شود از سخت گيريهايى كه گفته مى شود خبرى نبود. درمجلس امتحان بدرفتارى نبود. نه وضع مأيوس كننده ونه به زنجير كشيده شده بود ونه قلب او بر اثر تهديد، از جاى كنده مى شد....[2]

معتزله در عصر واثق باللّه

معتصم در سال 227 در گذشت. فرزند او «واثق» بر اريكه خلافت تكيه زد. او نيز راه عمو وپدر را ادامه داد، پيرامون «خلق قرآن» بخشنامه كرد ودستور داد كه مردم به وسيله آن مسأله مورد آزمايش قرار گيرند، فقط شهادت كسانى پذيرفته شود كه معتقد به خلق قرآن باشند(قرآن را قديم ندانند وبراى خدا شريكى قائل نشوند) از اين طريق، گروه زيادى دستگير شدند.[3]