سرگذشت معتزله از پيدايش تا انقراض

2

معتزله

در عصر معتصم وواثق باللّه

مأمون در تاريخ 218 در گذشت. برادر او معتصم، زمام خلافت را به دست گرفت وتا سال 227، بر پهنه اسلامى حكم راند. او نيز پيرو راه مأمون بود، بر قائلان به عدم خلق قرآن سخت گرفت. احمد حنبل را كه سمبل اين گروه بود، دستگير كرد وشخصاً با او سخن گفت. احمد در پاسخ پرسش خليفه گفت: من در باره خلق قرآن چيزى نمى دانم.معتصم بازجويى مجدد را از احمد بن حنبل بر عهده عبد الرحمان بن اسحاق نهاد. او در محضر گروهى از فقها با احمد سخن گفت، سرانجام نتوانست از او اقرار بگيرد. از اين جهت به چند ضربه شلاق محكوم گرديد. اسحاق بن ابراهيم (رئيس شرطه دوران مأمون) به معتصم گفت: بازجويى او را بر عهده من بگذار.خليفه با درخواست او موافقت كرد. اينك سخنانى كه ميان اين دو رد و بدل شده است ومى تواند بيانگر قدرت فكرى اسحاق و جمود طرف مقابل باشد.

اسحاق بن ابراهيم: دانشى كه داريد آيا از فرشته اى آموخته اى يا از رجال زمان خويش؟

احمد: از رجال زمان خود آموخته ام.

اسحاق: يكجا آموخته اى، يا به تدريج؟

احمد: به تدريج آموخته ام.