برگزيند.

قضاء وقدر به صورت جزئى

همان طور كه تمام پديده هاى جهان براى خود حد ومرزى دارد، همچنين كارهاى انسان نيز از اين حد ومرز كه اندازه گيرى تكوينى است بيرون نيست، تمام افعال ما با يك رشته مشخصات قهرى همراه است مثلاً فعل هر انسانى، فعل امكانى، متصف به حسن وقبح، از مقوله طاعت يا معصيت، ازجهان ماده يا فوق آن است ،همه اين حدود يك نوع مهندسى واندازه گيرى است كه هيچ فعلى از آن جدا نيست. واين اندازه گيرى خواه به خدا مستند باشد يا به خود انسان، مايه جبر وانحراف از عدل نمى باشد.

كار مهم، تبيين مسئله قضا به معنى ايجاب والزام الهى است كه به صدور فعلى تعلّق مى گيرد، بايد توجه نمود تا صدور شيئ، از فاعلى به حدّ لزوم نرسد، فعل تحقّق پيدا نمى كندو قاعده «التي ما لم يجب لم يوجد» ناظر به همين اصل است.

ايجاب پديده هر چند مربوط به خود انسان است ولى اين فعل، مانند ديگر افعال او نمى تواند بريده از خدا بوده وفقط به خود انسان مستند باشد. زيرا لازم آن اين است كه در جهان هستى، دو نوع فاعل مستقل وجود داشته باشد، فاعلى كه انسان را آفريده وفاعلى كه فعل خود را انجام مى دهد. براى حذف ثنويت چاره اى جز اين نيست تمام آنچه كه از انسان سر مى زند، حتى ايجاب فعل را به خدا مستند بدانيم ومعنى قضاى الهى اين است كه خدا صدور فعل را از انسان حتمى گردانيده، به خاطر حتميت والزامى كه خود انسان به فعل خود ـ با كمال اختيار ـ مى بخشد.

تقدير وقضاهاى پيشين كه جايگاه آنها مظاهر علم خدا، از الواح مجرد، يا برزخى است، هيچگاه سلب كننده اختيار وآزادى نيست زيرا تقدير وقضاى الهى به