ب ـ خدا از صفات افعال، آگاه است

دومين پايه از پايه هاى اثبات عدل الهى اين است كه ثابت شود خدا از حسن وقبح هر فعلى آگاه است، خواه اين فعل، فعل او باشد يا فعل ديگرى. معتزله براى اثبات اين پايه، برهان مجمل ونامفهومى دارند كه از ذكر آن خود دارى مى شود.[1] روشن ترين گواه بر اثبات اين مقدمه اين است كه ادراك عقل در باره حسن وقبح، يك ادراك مطلق است وآن اينكه، نيكى در مقابل نيكى مطلقاً خوب، وبدى در مقابل نيكى، مطلقاً بد است واين دو فعل در تمام شرايط از هر فاعلى سر بزند، منفك از اين دو صفت نيست.

هرگاه عقل انسانى كه آفريده خداست يك چنين علم وآگاهى دارد، طبعاً خالق او داراى چنين علم وآگاهى خواهد بود. چگونه ممكن است ممكنى داراى كمالى باشد، ولى واجب كه آفريننده اوست فاقد آن كمال باشد ولذا محققان مى گويند هر كمالى كه در جهان امكان، تجلى كند، صورت كاملتر آن نزد خداست. وشايد آيه: (ألايعلم من خلق وهو اللطيف الخبير)[2] ناظر به اين بيان باشد.

ج ـ از خدا فعل قييح سر نمى زند

متكلمان در اثبات اين مقدمه چنين مى گويند: آن كس كار قبيح وزشت انجام مى دهد كه از واقعيت آن يا آگاه نيست يا منافع او در گرو آن مى باشد. وچون خدا از هر دو انگيزه، منزه وپيراسته است، جهت ندارد كه آن را برگزيند وبه ديگر سخن، مبادى گزينش قبيح در خدا موجود نيست.