انكار حسن وقبح عقلى

ابوالحسن اشعرى، مسأله حسن وقبح عقلى را تحت عنوان«التعديل والتجوير»، در كتاب خود به نام«اللمع»، عنوان كرده است، انكار اين مسأله، يكى از زير بناهاى كلام اشاعره را تشكيل مى دهد، آنان به پيروى از اهل حديث وحنابله، خرد را كوچكتر از آن مى دانند كه حسن وقبح اشياء را درك كند ويا اصلح را از غير اصلح جدا سازد، بلكه مى گويند، كسانى كه عقل را بر درك حسن وقبح افعال توانا ميشمارند، مشيت الهى را محدود مى سازند واز حريت وآزادى آن مى كاهند، زيرا پذيرفتن داورى عقل در اين قلمرو، سبب مى شود كه خدا آنچه را كه خرد«خوب» شمرد، انجام دهد وآنچه را«بد» دانست ترك كند، چه محدوديتى بالاتر وروشنتر از اين؟ آنگاه مى گويند، براى حفظ اطلاق اراده خدا، چاره اى جز اين نيست كه بگوييم خوب وبد آنست كه خدا آن را خوب وبد بشمارد، وهر گاه خدا كافرى را به بهشت ومؤمنى را به دوزخ روانه كرد، خوب خواهد بود واگر كودك معصومى را وارد آتش ساخت، كار خوبى به حساب خواهد آمد.

در برابر اين تفريط، افراط گرايانى هستند كه به عقل وخرد بيش از حد بها داده وآنچنان درباره آن غلو نموده اند كه به خاطر اعتماد به آن، اصول مسلمى را كه در شرع وارد شده،به تأويل برده وبر خلاف ظاهر تفسير كرده اند، مثلا با اينكه شفاعت