اختيار يا امر بين الامرين

در اين ميان خاندان پيامبر دست رد بر سينه طرفداران هر دو مكتب زده، جبر و تفويض، هر دو را مردود شمرده اند و افكار مسلمانان را به يك راه وسط كه همان «امر بين الامرين» است، هدايت نموده اند.

مقصود آنان اين است كه افعال انسانها در حقيقت هم به خدا و هم به انسان منتسب است و هر دو در تحقق آن مؤثر مى باشند، نه انسان مى تواند در خارج از اراده و سلطنت خدا كارى صورت دهد و نه خدا انسان را بر انجام كارى مجبور مى سازد و مشروح اين بحث در فصلى جداگانه خواهد آمد.

مسأله جبر و تفويض و امر بين الأمرين در طول چهارده قرن در ميان مسلمانان، مورد بحثهاى گسترده و دامنه دارى واقع گرديده و در كلام اسلامى، صدها كتاب و رساله به صورت مستقل و يا غير مستقل، پيرامون آن نگارش يافته است و پيوسته محور بحثها در اين نوشته ها سه چيز بوده است:

1. محور جبر، آن هم به صورت جبر الهى( اشعرى).

2. تفويض به صورت تفويض معتزلى.

3. امر بين الأمرين به گونه اى كه براهين فلسفى و روايات اسلامى آن را تأييد مى كند.

اختيار و يا مكتب وجوديها

اگر مكتب جبر در غرب از جبر الهى تغيير موضع داد و به صورت جبر مادى (ماترياليست ديالك تيك) مطرح شد و به اين نتيجه رسيد كه شرايط و مقتضيات خاصى بر انسان حاكم است و عوامل وراثت، و شرايط خاصّ