معدن روى زمين باشد، يا زير آن، در زمينى باشد كه ملك است يا در جائى باشد كه مالك ندارد.

(مسأله 1501) اگر نداند قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده به 105 مثقال نقره سكّه دار يا 15 مثقال طلاى سكّه دار مى رسد يا نه، بنابر احتياط واجب، بايد به وزن كردن يا از راه ديگر قيمت آن را معلوم كند.

(مسأله 1502) اگر چند نفر چيزى از معدن بيرون آورند، چنانچه بعد از كم كردن مخارجى كه براى آن كرده اند، اگر سهم هر كدام آنها به 105 مثقال نقره سكّه دار يا 15 مثقال طلاى سكّه دار برسد، بايد خمس آن را بدهند.

(مسأله 1503) اگر معدنى را كه در ملك ديگرى است بيرون آورد، آنچه از آن به دست مى آيد، مال صاحب ملك است. و چون صاحب ملك براى بيرون آوردن آن خرجى نكرده، بايد خمس تمام آنچه را كه از معدن بيرون آمده، بدهد. در صورتى كه به حدّ نصاب برسد. ولى اگر اين كار به دستور او انجام گرفته هزينه آن بر عهده او است و از درآمد معدن كم مى شود.

(مسأله 1504) اگر حكومت اسلامى معدنى را استخراج كند، خمس به آن تعلق نمى گيرد.

3ـ گنج

(مسأله 1505) گنج مالى است كه در زمين يا درخت يا كوه يا ديوار پنهان باشد و كسى آن را پيدا كند و طورى باشد كه به آن، گنج بگويند.

(مسأله 1506) اگر انسان در زمينى كه ملك كسى نيست گنجى پيدا كند مال خود او است و بايد خمس آن را بدهد.

(مسأله 1507) نصاب گنج بنابراحتياط، 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا است. يعنى اگر قيمت چيزى را كه از گنج به دست مى آورد، بعد از كم كردن مخارجى كه براى آن كرده به 105 مثقال نقره سكّه دار يا 15 مثقال طلاى سكّه دار برسد، بايد خمس آن را بدهد.

(مسأله 1508) اگر در زمينى كه از ديگرى خريده گنجى پيدا كند و بداند مال كسانى كه