نيّات دشمن آگاهى يافته بود و مسلمانان در اطراف مدينه خندقى كندند كه براى مشركان ناشناخته بود و اعتراف كردند كه اين نيرنگ را عرب به كار نبرده است.

اين واقعه نه تنها بر موفّقيّت دستگاه اطّلاعاتى پيامبر مبنى بر پى بردن پيش از هنگام به نيات دشمن، بلكه برناتوانى اطّلاعات دشمن نيز دلالت مى‌كند. زيرا حفر خندق نزديك به بيست روزبه درازا كشيد و اين مقدار زمان براى كشف و اعلام آن از سوى نيروهاى اطّلاعاتى كافى بود. همچنين اين واقعه به موفّقيّت ضدّ اطّلاعات مسلمانان و نيز بر ميزان حفظ اخبار و اسرار نقشه‌هاى جنگى و نوميد ساختن دشمن از دستيابى به آن‌ها دلالت دارد.

تعبير كارشناس جهانى جاسوسى و اطّلاعات، لاديسلاس فاراگو در اين‌باره چنين است:

هنگامى كه مكّيان (قريش) تصميم گرفتند براى هميشه از دست محمّد خلاص شوند، سپاهى ده هزار نفرى را عليه وى بسيج كردند، ولى پيامبر (ص) نگران نشد؛ زيرا در مكه جاسوسانى با كفايت به جاى گذاشته بود كه وى را از نقشه‌هاى دشمن با خبر مى‌ساختند. امّا دشمنانش نزد وى جاسوس نداشتند. به همين دليل، وقتى مكيان به مدينه رسيدند، خندق و ديوارى كه شهر مدينه را چون حصارى استوار در بر مى‌گرفت و محمد و يارانش را در برابر دشمن حمايت مى‌كرد، آنان را نگران ساخت. [1]

رسول خدا (ص) در سال دوّم هجرت، در جنگ بدر بر طبق اصل پنهان كارى عمل كرد. آن حضرت در نزديكى بدر به يارانش دستور داد، زنگ شتران را بازكنند تا هيچ كس از وجودشان آگاه نشود. [2]

آن حضرت پيش از جنگ بدر، اصلى را ابداع كرد كه تنها در ارتش‌هاى جديد رايج است و آن اصل «فرامين مُهر شده» در سريۀ عبدالله بن جحش بود. [3]

نامه‌اى كه حاطب بن ابى بلتعه به قريش نوشت و خبر غزوۀ فتح را گزارش داد، دليل بر