حديثى است از پيامبر اسلام 6 كه مقام و منزلت علىّ بن ابى طالب (ع) را باز مى‌نمايد و بدين روى به «حديث منزلت» شهرت يافته است. پيامبر 6 چندين بار اين كلام را بر زبان مبارك آورده است؛ از جمله در غزوه تبوك. ماجرا از اين قرار بود كه چون پيامبر 6 از احتمال هجوم سپاه روم به مدينه باخبر شد، مسلمانان را فراخواند و فرمان داد براى حركت به سوى سپاه روم آماده شوند. از سوى ديگر مى‌دانست كه منافقان ممكن است در غياب او دسيسه كنند و مدينه را به آشوب كشند. از اين رو، تصميم گرفت امام على (ع) را با خود نَبَرَد و در مدينه بگذارد. چون منافقان از تصميم پيامبر 6 آگاه شدند، شايعه انداختند كه پيامبر 6 به على (ع) بى‌مهرى كرده و او را با خود نمى‌برد. پيامبر 6 نيز براى روشن ساختن هدف خويش از همراه نكردن على (ع) با سپاه، از مقام و منزلت والاى او نزد خويش پرده برداشت و بدين سان، كوشش منافقان را عقيم نهاد (ارشاد مفيد، 156- 154؛ سيره ابن هشام‌، 2/ 520). منابع تاريخى، روايى و كلامى، اين حديث را بسيار مهم شمرده و آن را به بحث نهاده‌اند و حتى برخى دانشمندان شيعه كتب مستقلّى براى باز نمودن آن نگاشته‌اند.

مير حامد حسين، از علماى شيعه كتاب‌ عبقات الانوار را بدين حديث اختصاص داده است. حديث منزلت از نظر دانشمندان شيعه، در شمار احاديث صحيح و معتبر است و به صورت متواتر از پيامبر اسلام 6 نقل شده است (المراجعات‌، 119؛ كشف المراد، 368). اين حديث در صد حديثِ اهل سنّت و هفتاد حديث شيعه آمده است (غاية المرام و حجّة الخصام‌، 2/ 144- 23؛ المراجعات‌، 119). استوارى و صحّت حديث منزلت چنان است كه حتّى معاويه آن را نقل كرده است. سعد بن ابى وقاص- از دشمنان امام على (ع)- نيز اين حديث را از افتخارات امام على (ع) دانسته است (همان، 208؛ الصّواعق المحرقة، 179).

مفهوم و كاربرد حديث:

حديث منزلت گواهى مى‌دهد كه امام على (ع) را نزد پيامبر 6 جايگاهى بوده است كه هيچ يك از صحابه ياراى رسيدن به آن را نداشته‌اند. از اين حديث، افزون بر فضيلت امام على (ع)، مى‌توان به عصمت و خلافت او نيز پى برد؛ زيرا پيامبر 6 همه فضايل و خصايص و مناصب هارون (ع)