مبانى اومانيستى سازگار است و نتيجه‌اى جز كنار گذاشتن تعاليم و فرهنگ دينى ندارد. اسلام در مواردى خاص، تساهل را روا مى‌شمارد و در موارد ديگر، مسلمانان را به قاطعيّت و دورى از سهل‌انگارى مكلّف مى‌سازد (بقره/ 194؛ آشنايى با قرآن‌، 57 و 58) و به ويژه در برابر موانع هدايتِ انسان به راه مستقيم الهى، به هيچ روى كوتاهى و نرمى نشان نمى‌دهد. عالمان مسلمان- بنابر متون معتبر دينى- راه سعادت دنيوى و اخروى انسان را اعتقاد استوار به اصول اسلام و عمل صالح و دفاع آگاهانه از آموزه‌هاى دينى مى‌دانند و براى اجراى فرمان‌هاى الهى در جامعه، امر به معروف و نهى از منكر را واجب مى‌شمارند (تجريد الاعتقاد، 309؛ مناهج اليقين‌، 540). تعاليم دينى كه مصالح دنيايى و اخروى آدمى را هدف گرفته‌اند، با سهل‌انگارى مطلق ناسازگارند و دين اسلام رسيدن به اين هدف را تنها در سايه عمل دقيق و درست تعاليم متعالى شريعت مى‌داند (مصنّفات شيخ مفيد، 14/ 34). تساهل و تسامح، گاه در اسلام، با تعبير جاذبه و دافعه ياد مى‌شود؛ بدين معنا كه اسلام هم روش‌هاى جذب دارد و هم دفع (مجموعه آثار استاد مطهّرى‌، 16/ 229؛ كاوشها و چالشها، 192- 127). در آموزه‌هاى دينى، مفاهيم ديگرى را نيز مى‌توان يافت كه كمابيش ديدگاه اسلام را درباره تساهل و تسامح بيان مى‌كنند:

مانند تولّى و تبرّى، جهاد، عدالتخواهى و وظيفه‌شناسى (آموزش دين‌، 253- 197).

در يك تقسيم‌بندى مى‌توان موضوعاتى را كه اسلام در آنها سهل‌گيرى كرده، يا سهل‌گيرى را در آنها جايز شمرده است بدين ترتيب نام برد: پذيرش اصل دين (بقره/ 256؛ يونس/ 99)، سهل‌گيرى در تشريع احكام و قانونگذارى (حج/ 78؛ نساء/ 28)، روابط مسلمانان با پيروان ديگر اديان الهى و به‌طور كلى روابط همه انسانها با يكديگر (آل‌عمران/ 54)، روابط مسلمانان با يكديگر (فصلت/ 34؛ رعد/ 22) و رفتار و اعمالى كه مربوط به فضاى عمومى اجتماع نيست (حجرات/ 12).

همچنين برخى موضوعات كه اسلام تساهل را درباره آنها روانمى‌شمارد، عبارت‌اند از: جهاد با كفّار، منافقان و محاربان (توبه/ 123 و 73؛ نهج‌البلاغه‌، نامه 53)، اجراى احكام جزائى اسلام همچون حدود و قصاص (بقره/ 179؛ نور/ 2) و امر