غافلگيرى در لغت حالتى است كه در اثر حمله بى خبر شخصى به شخص ديگر يا ديده شدن شـخصى در حال انجام عملى غير منتظره به وجود مى آيد(85) و در اصطلاح نظامى عبارت است از:

واردساختن ضربت به دشمن در زمان ، مكان و حالتى كه انتظار وآمادگى پذيرش و واكنش لازم عليه آن را نداشته باشد.(86)

جان كالينز در توضيح اصل غافلگيرى به يك نكته مهم اشاره كرده و مى گويد:

لزومـى ندارد كه دشمن كاملا از عمليات محتمل الوقوع بى خبر باشد، تنها ضرورى است كه او ديـرتـر از آنـكـه بـتـوانـد واكـنـش مـؤ ثـرى نـشـان دهـد، بـه اهـمـيـّت قـضـيـه پى برد و آگاه شود.(87)

در اجـراى ايـن اصـل بـايـد فضا و زمان را از دشمن سلب كرد، يعنى نه فضا براى گسترش و جـابـه جـايـى و تـغـيـيـر حـالت در اخـتـيـار داشـتـه بـاشـد و نـه زمـان بـراى اجـراى اعمال مذكور.

پيشينه تاريخى

اصـل غافلگيرى مانند ساير اصول پذيرفته شده جنگ ، ريشه اى كهن در تاريخ جنگ هاى دنيا دارد. ((سـون تـزو)) طـرّاح شـيـوه هـاى مـانـدنـى نـبـرد در چـيـن بـاسـتـان ، ا سـتـفـاده از اصل غافلگيرى را به عنوان اساسى ترين شيوه هاى يك حمله پيروزى آفرين توصيه كرده و مى گويد:

بـا حـمـله هـاى ناگهانى ، دشمن را در جاهايى كه آماده نيست ، غافلگير و با گروه هاى ضربت بـه وى هـجـوم بريد... سرعت و چالاكى ، جوهره جنگ است . از فقدان آمادگى دشمن استفاده كنيد و مـسـيرهاى پيش بينى نشده را برگزينيد و در جايى كه براى خود مصونيّت ايجاد نكرده است او را بكوبيد.(88)

اعتقاد ايرانيان باستان به اصل غافلگيرى را مى توان در بخش هايى از كتاب مفقود شده ((آيين نامه )) كه در ((عيون الاخبار)) دينورى آمده مشاهده كرد:

... و هـنـگـامـى كـه دشمن در فكر دفاع از خود نيست و جاسوسانى نمى فرستد و وقتى در قسمت هـاى مـقـدّم دشـمن بى مبالاتى و غفلت مشاهده مى شود و دشمنان ، چارپايان خود را به چراگاه ها رها كرده اند، بايد از كمين گاه بيرون آمده و به چند دسته تقسيم شد و در زمستان در سردترين و در تابستان در گرمترين موقع (بيرون آمد)... و براى حمله به دشمن شتافت .(89)

جـنـگ هـاى پـيـامـبـر(ص ) نـيـز تـابـلوهـاى روشـنـى ازبـه كـارگـيـرى ايـن اصـل در مـعـرض ديـد پـژوهـشـگـران نـظـامـى قـرار داده ، هـمـچـنـان كـه جـنـگ هـاى جـهـانـى اوّل و دوّم و دفـاع مـقـدس مـلت مـسـلمـانـان ايـران ، سـرشـار از جـلوه هـايـى از ايـن اصل در ميدان نبرد است .

اهميت غافلگيرى

اگـر چـه غـافلگيرى تنها يكى از شيوه هاى اجراى تاكتيك هاى نظامى است ، امّا اهميتش آن را تا سـطـح اصلى از اصول جنگ ارتقاء داده است . غافلگيرى را ((راه ميان بر)) پيروزى ناميده اند، زيـرا نـقـش مـسـتـقـيـم و بـسـيـار اثـرگـذارى در موفقيت هر يگانى دارد. جان كالينز در اهميت اين اصل مى گويد:

غـافـلگـيـرى چـنـانـچه با تركيبهاى مختلفى از پنهانكارى ، سرعت ، فريب ، منحصر به فرد بـودن و جـسارت تقويت گردد، مى تواند تعادل قدرت را قاطعانه جابه جا كند و راه دستيابى به پيروزى را با تلاشى بسيار كمتر از حدّ تصور هموار نمايد.(90)

ايـن اصـل در بـرخـى مـوارد شـيـوه اى بـراى تـحـقـق اصـول ديـگـر مـانـنـداصـل صـرفـه جـويـى در قـواسـت و مـلازم و تـواءم بـا اصـل تـهـاجـم بـوده و لازمـه اجـراى عـمـليـات غـافـلگـيـرانـه ، اجـراى اصل تاءمين است .

اهداف غافلگيرى

با توجّه به آفندى بودن اصل غافلگيرى ، مى توان هدف كلّى آن را، پيروزى سريع و فتح آسـان تـر مـواضع مورد نظر دانست . البته تحقق اهداف كوچك تر به عنوان زمينه ساز آن هدف كلّى ضرورى است

1 ـ 3 ـ 4 ـ برهم زدن تعادل روحى دشمن

حـالت غـافـلگـيـرى ، ضـربـه اى سـخت به قواى روحى ـ روانى وارد كرده يا دست كم ، زمينه اخـتـلال روحـى را بـه طـور مـوقـت فـراهـم مـى سـازد. مـا ايـن مـطـلب را در مسائل عادّى تجربه كرده ايم .