responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 9  صفحه : 3547
اشرف‌ بيابانى‌
جلد: 9
     
شماره مقاله:3547

ش

اَشْرَف‌ِ بيابانى‌، اشرف‌الدين‌ متخلص‌ به‌ اشرف‌ و معروف‌ به‌ اشرف‌ بيابانى‌ (864 - 935ق‌/1460- 1529م‌)، فرهنگ‌نويس‌، عارف‌، و از نخستين‌ شاعران‌ زبان‌ اردو در هند جنوبى‌ كه‌ دربارة واقعة كربلا و شهادت‌امام‌حسين‌(ع‌) مثنوي‌سروده‌ است‌.وي‌ در فقرآباد(احمدنگر) به‌ دنيا آمد، دانشهاي‌ متداول‌ را نزد پدر خويش‌ ضياءالدين‌ رفاعى‌ (د 909ق‌/1503م‌) فرا گرفت‌ و سپس‌ به‌ راهنمايى‌ او به‌ سير و سلوك‌ پرداخت‌ تا اينكه‌ در 895ق‌/1490م‌ از وي‌ اجازة ارشاد يافت‌. اشرف‌ پس‌ از درگذشت‌ پدرش‌، جانشين‌ او شد (صديقى‌، مقدمه‌، «ز - ح‌»، مخطوطات‌...، 1/94- 95؛ جالبى‌، 1/174؛ يونس‌، 167- 168).

اشرف‌ بيابانى‌ در ارتقاي‌ زبان‌ و ادب‌ اردو به‌ ويژه‌ شعر اردو در دكن‌، نقش‌ مهمى‌ داشت‌. او در زمينة عرفان‌ نيز از جايگاهى‌ ويژه‌ برخوردار بود و نظام‌ شاه‌، پادشاه‌ احمدنگر به‌ ديدة احترام‌ در وي‌ مى‌نگريست‌. اشرف‌ بيابانى‌ در فقرآباد درگذشت‌ و همانجا به‌ خاك‌ سپرده‌ شد. مدفن‌ وي‌ زيارتگاه‌ مردم‌ است‌ و در وصف‌ آن‌ اشعاري‌ هم‌ سروده‌ شده‌ است‌ (صديقى‌، مقدمه‌، «ج‌»، مخطوطات‌، 1/95).

آثار:

1. نوسرهار (= سرنخهاي‌ 9 گردن‌بند)،منظومه‌اي‌ است‌ در 9فصل‌. اين‌ اثر، نخستين‌منظومه‌ به‌ زبان‌ اردوست‌ كه‌ تحت‌تأثير روضةالشهدا، در بيان‌ واقعة كربلا و شهادت‌ امام‌ حسين‌(ع‌) سروده‌ شده‌ است‌. نوسرهار در مجالس‌ سوگواري‌ آن‌ روزگار خوانده‌ مى‌شد (جالبى‌، 1/177؛ تاريخ‌...، 6/383-384). اين‌ اثر به‌ كوشش‌ افسر صديقى‌ با مقدمه‌اي‌ به‌ زبان‌ اردو در كراچى‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌.

2. واحد باري‌، فرهنگ‌نامه‌اي‌ است‌ منظوم‌ به‌ عربى‌، فارسى‌ و اردو به‌ روش‌ خالق‌ باري‌ اثر خسروشاه‌ كه‌ در آن‌ اصطلاحات‌ عروض‌، قافيه‌، موسيقى‌ و نجوم‌ نيز شرح‌ شده‌ است‌ (زور، 1/285). اين‌ مثنوي‌ داراي‌ 800 بيت‌ است‌ و دست‌ نويسى‌ از آن‌ كه‌ در 1230ق‌ كتابت‌ شده‌، در كتابخانة ادبيات‌ اردو در حيدرآباد هند به‌ شمارة 237 نگهداري‌ مى‌شود (همو، 1/284- 285).

3. لازم‌ المبتدي‌، مثنوي‌ كوتاهى‌ است‌ در 198 بيت‌ در احكام‌ دين‌ اسلام‌. دست‌ نويسى‌ از اين‌ منظومه‌ در كتابخانة ادارة ادبيات‌ اردو در حيدرآباد هند به‌ شماره‌ 1056، و دست‌ نويس‌ ديگري‌ در انجمن‌ ترقى‌ اردو در كراچى‌ نگهداري‌ مى‌شود (همو، 5/224- 225؛ صديقى‌، همان‌، 2/131-132).

منظومه‌اي‌ به‌ نام‌ قصة آخرالزمان‌ نيز به‌ اشرف‌ بيابانى‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ است‌ (نك: جالبى‌، 1/174).

مآخذ: تاريخ‌ ادبيات‌ مسلمانان‌ پاكستان‌ و هند، به‌ كوشش‌ وحيد قريشى‌، لاهور، دانشگاه‌ پنجاب‌؛ جالبى‌، جميل‌، تاريخ‌ ادب‌ اردو، لاهور، 1975م‌؛ زور، محيى‌الدين‌ قادري‌، تذكرة اردو مخطوطات‌، دهلى‌، 1984م‌؛ صديقى‌ امروهوي‌، افسر، مخطوطات‌ انجمن‌ ترقى‌ اردو، كراچى‌، انجمن‌ ترقى‌؛ همو، مقدمه‌ بر مثنوي‌ نوسرهار، كراچى‌، انجمن‌ ترقى‌؛ يونس‌ شاه‌، تذكرة نعت‌ گويان‌ اردو، ايبت‌آباد. محمد سليم‌مظهر

(رب) 31/4/76

= ن‌ * 1 * (رب) 25/6/76

= ن‌ * 2 * (رب) 31/6/76

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 9  صفحه : 3547
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست