اَبوالْحُسِيْنْ كاتِب,احمد بن سعد ,اديب شاعر و كاتب سده4ق/10م.روايات مربوط به او از حمزه سرچشمه گرفته, به ياقوت واز انجا به منابع ديگر راه يافته است.بعيد نيست اين حمزه همان حمزه اصفهاني (دح350_360ق)باشد.
از روايات حمزه (ياقوت,3/38)درمي يابيم كه ظاهراً خليفه القاهر بالله اواو را بر امر خراج اصفهان گماشته بود واو در جمادي الاول 321وارد اصفهان شد ,اما گويا در اين نوبت به كار نپرداخته است.زيرا در همين روايات مي خوانيم كه دو سال بعد از جانب عماد الدوله ديلمي كه در ان هنگام فارس را از چنگ كار گذارن خليفه عباسي به در اورده بود(قس:دانشنامه),به تنظيم امور از جمله امر خراج اصفهان مشغول شد .سپس در سال 324ق, جم اوري ماليات را به پسرش ابولقاسم سعدبن احمد سپردند وخود او را در شوال همان سال معزول ساختند (ياقوت ,همانجا ).پس از ان ديگر خبري از او در دسترس نيست .روايت حمزه را منابع بعد چون صفدي(6/385)و سيوطي (1/308), شايد به سبب گنگي اغاز ان مختصر كردندو ياقوت (3/39_40) داستان مرد گول كه در زمان مأموريت او ادعاي پيامبري مي كرد ,اورده است.
حمزه (ياقوت,3/39) او وابومسلم محمد از مشاهير شرق غرب و از بزرگترين كاتبان رسائل خوانده و 5 كتاب به ابوالحسن نسبت داده است :1الاختيار من رسائل ,كه به گفته ياقوت تا ان زمان همانندي نداشته است 2فِقَرالبلغا كه نيز گزيده رسائل بوده است 3.الحلي و الثياب 4 كتاب المنطق 5كتاب الهجا.علاوه بر اين سزگين(GAS,II/633_634)اشاره مي كند كه رسائل احمد بن علويه اصفهاني را نيز گرداوري كرده بوداست.مجموعه اشعاري كه ياقوت از اثار او نقل كرده,4 قطعه است:يكي (در10بيت)پاسخ به يك معماست ديگري قطعه اي (در 7 بيت)در مدح ابن عميد , سوم قطعه اي (در 5بيت) خطاب به اين لره(نك:ه د, بندار اصفهاني) است كه غلامي سياه را به پسري گرفته بود و خلاصه قطعه اي (در10بيت) سخت متكلف دارد كه_به همين سبب_در منابع ديگر نيز تكرار شده است . هر يك از ابيات اين قطعه , به بخشهايي تقسيم شده كه اگر هر بخش را با بخشهاي مشابه , در ادبيات ديگريكجا بخوانيم شعري ديگر حاصل مي شود.حاجي خليفه كه اثار ابوالحسين را برشمرده (2/1280,1413,1464,1471),تاريخ وفات او را در حدود 350قدانسته است .
مأخذ:حاجي خليفه ,كشف دانش نامه :سيوطي بقيه الرعاه,به كوشش محمد ابولفضل ابراهيم ,قاهره, 1384ق/1964م صفدي خليل ابن ايبيك الوافي بالوفايات به كوشش س.ددرينگ ,بيروت 1392ق/1972م ياقوت ,ادبا ,نيز,
GAS.
بخش ادبيات عرب