اِبْن‌ِ مُسْكان‌، ابومحمدعبدالله‌ (د قبل‌ از 183ق‌/799م‌)، از راويان‌ امام‌ موسى‌ كاظم‌(ع‌). وي‌ در كوفه‌ مى‌زيسته‌ و از موالى‌ قبيلة عنزه‌ و به‌ نقلى‌ قبيلة عجل‌ بوده‌ است‌ (نك: ابن‌ بابويه‌، «مشيخة»، 58؛ نجاشى‌، 214). دربارة زندگى‌ او اطلاعات‌ بسيار اندك‌ است‌. در اينكه‌ وي‌ از اصحاب‌ امام‌ صادق‌(ع‌) نيز بوده‌ باشد، اختلاف‌ وجود دارد، چنانكه‌ از طرفى‌ به‌ نقل‌ عياشى‌ از يونس‌ بن‌ عبدالرحمان‌، صحابى‌ امام‌ كاظم‌(ع‌)، با اينكه‌ ابن‌ مسكان‌ ناقل‌ بسياري‌ از سخنان‌ امام‌ صادق‌(ع‌) بوده‌، تنها يك‌ حديث‌ از ايشان‌ استماع‌ نموده‌ است‌ (نك: طوسى‌، اختيار، 382-383). نجاشى‌ (همانجا) نيز روايت‌ وي‌ از امام‌ صادق‌(ع‌) را محرز ندانسته‌ و تنها وي‌ را از راويان‌ امام‌ كاظم‌(ع‌) شمرده‌ است‌. در حالى‌ كه‌ ابن‌ فضّال‌ (نك: ابن‌ ماكولا، 7/257)، برقى‌ ( رجال‌، 22) و طوسى‌ ( رجال‌، 264) او را در شمار اصحاب‌ امام‌ صادق‌(ع‌) آورده‌اند و در منابع‌ حديثى‌ اماميه‌ موارد زيادي‌ روايت‌ ابن‌ مسكان‌ از آن‌ امام‌ ديده‌ مى‌شود كه‌ در برخى‌ به‌ مستقيم‌ بودن‌ روايت‌ تصريح‌ شده‌ است‌ (به‌ عنوان‌ نمونه‌، نك: ابن‌ بابويه‌، التوحيد، 137). به‌ هر حال‌ آنچه‌ دربارة ابن‌ مسكان‌ مسلم‌ است‌، توثيق‌ وي‌ از جانب‌ رجال‌شناسان‌ امامى‌ و برشمردن‌ او در ميان‌ اصحاب‌ اجماع‌ است‌ (طوسى‌، اختيار، 375، فهرست‌، 196؛ نجاشى‌، همانجا). او از مشايخ‌ بسياري‌ روايت‌ كرده‌ كه‌ از آن‌ ميان‌ ابوبصير ليث‌ مرادي‌، زرارة بن‌ اعين‌، جابربن‌ يزيد جُعفى‌، بُريد بن‌ معاوية عجلى‌، هشام‌ بن‌ سالم‌ جواليقى‌، ابان‌ ابن‌ تغلب‌، محمد بن‌ مسلم‌، ابن‌ ابى‌ يعفور و محمد بن‌ على‌ حلبى‌ را مى‌توان‌ ذكر كرد (ابن‌ بسطام‌، 55؛ فرات‌، 165؛ كلينى‌، 6/143؛ طوسى‌، اختيار، 330، تهذيب‌، 2/168، 174، 245، 7/41). در شمار راويان‌ وي‌ نيز بايد از صفوان‌ بن‌ يحيى‌، يونس‌ بن‌ عبدالرحمان‌، محمد بن‌ سنان‌، حمّاد بن‌ عيسى‌، حمّاد بن‌ عثمان‌، ايوب‌ بن‌ نوح‌، جميل‌ بن‌ دراج‌، حسن‌ ابن‌ على‌ بن‌ فضّال‌، حسن‌ بن‌ محبوب‌ و ابن‌ ابى‌ عمير ياد كرد (برقى‌، المحاسن‌، 145؛ كلينى‌، 7/144؛ ابن‌ بابويه‌، التوحيد، 352، علل‌، 377، كمال‌الدين‌، 1/262؛ نجاشى‌، همانجا؛ طوسى‌، تهذيب‌، 1/307، 2/174، 285، 8/39). نجاشى‌ (همانجا) از آثار وي‌ كتاب‌ فى‌ الامامة و كتاب‌ فى‌ الحلال‌ و الحرام‌ را بر شمرده‌ و تصريح‌ كرده‌ كه‌ بيشتر مطالب‌ اثر اخير برگرفته‌ از روايات‌ استادش‌ محمد بن‌ على‌ حلبى‌ بوده‌ است‌. به‌ گفتة همو (ص‌ 215) ابن‌ مسكان‌ در روزگار امامت‌ امام‌ كاظم‌(ع‌) (د 183ق‌) درگذشته‌ است‌.
مآخذ: ابن‌ بابويه‌، محمد، التوحيد، به‌ كوشش‌ هاشم‌ حسينى‌ تهرانى‌، تهران‌، 1387ق‌؛ همو، علل‌ الشرائع‌، نجف‌، 1385ق‌/1966م‌؛ همو، كمال‌الدين‌، به‌ كوشش‌ على‌ اكبر غفاري‌، تهران‌، 1390ق‌؛ همو، «مشيخة»، فقيه‌ من‌ لايحضره‌ الفقيه‌، به‌ كوشش‌ حسن‌ موسوي‌ خرسان‌، نجف‌، 1377ق‌، ج‌ 4؛ ابن‌ بسطام‌، عبدالله‌ و حسين‌، طب‌ الائمة، نجف‌، 1385ق‌/1965م‌؛ ابن‌ ماكولا، على‌، الاكمال‌، بيروت‌، نشر محمد امين‌ دمج‌؛ برقى‌، احمد، الرجال‌، به‌ كوشش‌ جلال‌الدين‌، محدث‌، تهران‌، 1342ش‌؛ همو، المحاسن‌، به‌ كوشش‌ جلال‌الدين‌، محدث‌، تهران‌، 1370ق‌؛ طوسى‌، محمد، اختيار معرفة الرجال‌، به‌ كوشش‌ حسن‌ مصطفوي‌، مشهد، 1348ش‌؛ همو، تهذيب‌ الاحكام‌، به‌ كوشش‌ حسن‌ موسوي‌ خرسان‌، تهران‌، 1390ق‌؛ همو، رجال‌، به‌ كوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، 1381ق‌/1961م‌؛ همو، فهرست‌، به‌ كوشش‌ محمود راميار، مشهد، 1351ش‌؛ فرات‌ بن‌ ابراهيم‌ كوفى‌، تفسير، نجف‌، 1354ق‌؛ كلينى‌، محمد، الكافى‌، به‌ كوشش‌ على‌ اكبر غفاري‌، تهران‌، 1388ق‌؛ نجاشى‌، احمد، الرجال‌، به‌ كوشش‌ موسى‌ شبيري‌ زنجانى‌، قم‌، 1407ق‌. محمد انصاري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا