اِبْن‌ِ عَبْدُالْمَلِك‌، ابوعبدالله‌محمدبن‌محمدأوسى‌ (634 -703ق‌/ 1237-1304م‌)، مورخ‌، قاضى‌، شاعر و اديب‌ معاصر مَرينيان‌ مراكش‌. وي‌ نزد استادانى‌ چون‌ ابوالقاسم‌ بَلَوي‌، على‌ بن‌ محمد بن‌ فَخّار رُعَيْنى‌ و ابومحمد حسن‌ بن‌ على‌ بن‌ قَطّان‌ حديث‌ آموخت‌. قرائات‌ سبع‌ را از ابوزكريا ابن‌ ابى‌ عتيق‌ فراگرفت‌ و از ابن‌ زبير (ه م‌) صاحب‌ صلة الصلة و نيز محمد بن‌ يوسف‌ بن‌ عمران‌ مزرغى‌ روايت‌ كرد (ابن‌ فرحون‌، 2/325؛ مقري‌، 2/601 -602؛ ابن‌ قاضى‌، 1/222؛ گنون‌، 1/216). از شاگردان‌ او ابوجعفر بن‌ صفوان‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد (مراكشى‌، 3/240).
ابن‌ عبدالملك‌ در جوانى‌ آهنگ‌ رفتن‌ به‌ اندلس‌ كرد و به‌ الجزيرة الخضراء در جنوب‌ اندلس‌ وارد شد، اما بيش‌ از 3 روز در آن‌ ديار نماند و به‌ مراكش‌ بازگشت‌ و منصب‌ قضا را به‌ عهده‌ گرفت‌. پس‌ از چندي‌ به‌ سبب‌ بدرفتاري‌ با مردم‌ از كار بركنار شد (نباهى‌، 130-132؛ فروخ‌، 6/346). وي‌ شعر نيز مى‌سرود و يك‌ قطعه‌ و يك‌ قصيده‌ از اشعار او (ح‌ 22 بيت‌) را نباهى‌ آورده‌ است‌. قصيدة وي‌ كه‌ در آن‌ جناس‌ و لزوم‌ مالايلزم‌ فروان‌ است‌، بر تسلط و احاطة او در لغت‌ دلالت‌ دارد. ابن‌ عبدالملك‌ در 69 سالگى‌ در تلمسان‌ درگذشت‌ (ابن‌ فرحون‌، همانجا). پسرش‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد (د 743ق‌) نيز از علما و مشاهير عصر خود به‌ شمار مى‌رفته‌ است‌ (نك: ابن‌ خطيب‌، 2/527 - 528) و برخى‌ از جمله‌ بستانى‌ (3/345) بين‌ شرح‌ حال‌ اين‌ دو خلط كرده‌اند.
آثار: الذَّيل‌ و التكملة لِكِتابَى‌ الموصول‌ و الصلة. اين‌ اثر ذيلى‌ است‌ بر دو كتاب‌ الموصول‌ فى‌ تاريخ‌ علماء الاندلس‌، تأليف‌ ابن‌ فرضى‌ (ه م‌) و كتاب‌ الصلة تأليف‌ ابن‌ بشكوال‌ (ه م‌) كه‌ در آن‌ به‌ شرح‌ حال‌ بزرگان‌ و مشاهير اندلس‌ از آغاز فتح‌ اسلامى‌ تا اواخر سدة هفتم‌ هجري‌ پرداخته‌ است‌. كتاب‌ مذكور يكى‌ از مآخذ عمدة ابن‌ خطيب‌ (نك: 1/173، 174، جم) و ديگران‌ بوده‌ است‌. جزء اول‌ آن‌ در دو مجلد در 1969م‌ به‌ كوشش‌ محمد بن‌ شريفه‌ در بيروت‌ چاپ‌ شده‌ و جزء 4 از قسمت‌ دوم‌ و جزءهاي‌ 5 و 6 آن‌ در 1965 و 1973م‌ به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌ در بيروت‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ است‌.
مآخذ: ابن‌ خطيب‌، محمد، الاحاطة، به‌ كوشش‌ محمد عبدالله‌ عنان‌، قاهره‌، 1393- 1394ق‌؛ ابن‌ فرحون‌، ابراهيم‌، الديباج‌ المذهب‌، به‌ كوشش‌ محمد الاحمدي‌ ابوالنور، قاهره‌، 1351ق‌؛ ابن‌ قاضى‌ مكناسى‌، احمد جذوة الاقتباس‌، رباط، 1973م‌؛ بستانى‌ ف‌؛ فروخ‌، عمر، تاريخ‌ الادب‌ العربى‌، بيروت‌، 1983م‌؛ گنون‌، عبدالله‌، النبوغ‌ المغربى‌ فى‌ الادب‌ العربى‌، بيروت‌، 1395ق‌/1975م‌؛ مراكشى‌، عباس‌، الاعلام‌ بمن‌ حل‌ مراكشى‌، فاس‌، 1355ق‌/1937م‌؛ مقري‌، احمد، نفح‌ الطيب‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1388ق‌/ 1968م‌؛ نباهى‌ مالقى‌، عبدالله‌، تاريخ‌ قضاء الاندلس‌، به‌ كوشش‌ لوي‌ پرووانسال‌، قاهره‌، 1948م‌. عنايت‌الله‌ فاتحى‌ نژاد
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا