اِبْن‌ِ عاشِر، عبدالواحد بن‌ احمد بن‌ على‌ انصاري‌ فاسى‌ (990-23 ذيحجة 1040ق‌/1582-23 ژوئن‌ 1631م‌)، عالم‌ مالكى‌ مذهب‌. نياكان‌ وي‌ اندلسى‌ بودند و خود وي‌ در فاس‌ زاده‌ شد و همانجا پرورش‌ يافت‌. قرآن‌ را از ابوالعباس‌ احمد بن‌ فقيه‌ و عثمان‌ لمطى‌ و قرائتهاي‌ هفتگانه‌ را نزد احمد بن‌ كفيف‌ و محمد شريف‌ مري‌ و ديگران‌ آموخت‌. نحو را از قاسم‌ بن‌ ابى‌ العافية نحوي‌ و حديث‌ را از محمد بن‌ قاسم‌ بن‌ قصار، محمد بن‌ ابى‌ العافيه‌ و ابن‌ عزيز فراگرفت‌. در 1008ق‌ به‌ مكه‌ و از آنجا به‌ مصر رفت‌. در مصر به‌ درس‌ مشايخ‌ حاضر شد، مؤطأ مالك‌ و شمائل‌ ترمذي‌ را نزد ابوعبدالله‌ محمد جنان‌ و ابوالحسن‌ على‌ بن‌ بطوي‌ خواند. او در فنونى‌ چون‌ قرائت‌، تفسير، كلام‌، اصول‌، فقه‌، منطق‌، ادبيات‌، طب‌ و رياضيات‌ دستى‌ داشت‌. از ميان‌ شاگردانش‌ تنها از احمد بن‌ محمد مياره‌ كه‌ بر المرشد المعين‌ ابن‌ عاشر شرحى‌ نوشته‌، ياد شده‌ است‌ (محبى‌، 3/96- 98).
آثار چاپى‌: 1. تنبيه‌ الخلاّن‌ فى‌ علم‌ رسم‌ القرآن‌، كه‌ به‌ گفتة زركلى‌ (4/175) چاپ‌ شده‌ است‌؛ 2. متن‌ ابن‌ عاشر (قاهره‌، بدون‌ تاريخ‌)؛ 3. المرشد المعين‌ على‌ الضروري‌ من‌ علوم‌الدين‌ (قاهره‌، 1300ق‌)، كه‌ منظومه‌اي‌ است‌ در اصول‌ دين‌ بر طريق‌ مالكيان‌ و شرحهاي‌ زيادي‌ بر آن‌ نوشته‌ شده‌ است‌.
آثار خطى‌: 1. ارجوزة فى‌ عمل‌ الربع‌ المجيب‌، حدود 130 بيت‌ است‌ و شرحى‌ به‌ نام‌ اتحاف‌ المباشر توسط محمد بن‌ على‌ اغزاوي‌ فاسى‌ بر آن‌ نوشته‌ شده‌ است‌. نسخه‌اي‌ از آن‌ در وين‌ موجود است‌ (كرافت‌، شم 330 )؛ 2. الاعلان‌ بتكميل‌ مورد الظمآن‌ فى‌ كيفيته‌ رسم‌ القرآن‌، تعليقه‌اي‌ است‌ بر شرح‌ موردالظمان‌ (ازهريه‌، 1/61)؛ 3. رسالة منظومة فى‌ الفقه‌، نسخه‌اي‌ از اين‌ اثر در انستيتوي‌ خاورشناسى‌ شوروي‌ نگهداري‌ مى‌شود ( خالدوف‌، شم 4867 )؛ 4. فتح‌ المَنّان‌ بمورد الظمآن‌، شرحى‌ است‌ بر مورد الظمآن‌ ابن‌ خرّاز (تيموريه‌، 1/220؛ ازهريه‌، 1/120؛ خديويه‌، 7(1)/341؛ علوش‌، شم 632؛ كاتالوگ‌، شم 92 )؛ 5. قصيدة فى‌ النحو (علوش‌، شم 1695)؛6. منظومة فى‌ الاتباع‌ و التوكيد (نك: II/700 )؛ GAL,S, 7. نظم‌ فى‌ النكاح‌ و توابعه‌ من‌ طلاق‌ و غيره‌ (علوش‌، شم 1620).
علاوه‌ بر عناوين‌ ياد شده‌ آثار ديگري‌ نيز به‌ وي‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ است‌ (نك: محبى‌، 3/98؛ بغدادي‌، 1/636).
مآخذ: ازهريه‌، فهرست‌؛ بغدادي‌، هديه‌؛ تيموريه‌، فهرست‌؛ خديويه‌، فهرست‌؛ زركلى‌، اعلام‌؛ علوش‌، ي‌ و عبدالله‌ رجراجى‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربية برباط، مغرب‌، 1954م‌؛ محبى‌، محمد امين‌، خلاصة الاثر، قاهره‌، 1284ق‌؛ نيز:
Gatalogus codicum manuscriptorum orientalium qui in Museo Britannico, London, 1846; GAL,S; Khalidou; Krafft, A., Die arabischen, persischen und t O rkischen Handschriften..., Wien, 1842.
ناصر گذشته‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا