responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 4  صفحه : 1401
ابن صائغ، ابو عبدالله
جلد: 4
     
شماره مقاله:1401



اِبْن‌ِ صائِغ‌، ابوعبدالله‌ شمس‌الدين‌ محمد بن‌ حسن‌ بن‌ سباع‌ (645 -720ق‌/1247-1320م‌)، نحوي‌، لغوي‌، اديب‌ و شاعر مصري‌ الاصل‌. وي‌ در دمشق‌ متولد شد (ابن‌ شاكر، عيون‌ التواريخ‌، 279) و در صاغه‌ از توابع‌ دمشق‌ مسكن‌ گزيد (صفدي‌، 2/361). برخى‌ (نك: 2 ؛ EIبستانى‌ ب‌، 1/509، بستانى‌، ف‌، 3/281) او را ملقب‌ به‌ قطب‌ الدين‌ ابن‌ شيخ‌ السلاميه‌ دانسته‌اند، در صورتى‌ كه‌ وي‌ مصاحب‌ قطب‌الدين‌ ابن‌ شيخ‌ السلاميه‌ بوده‌ است‌ (نك: صفدي‌، همانجا). اين‌ استنباط نادرست‌، ظاهراً از يكى‌ از نسخ‌ فوات‌ الوفيات‌ برخاسته‌ است‌ (نك: ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، 87). بجز اسماعيل‌ بن‌ ابى‌ اليسر كه‌ وي‌ از او حديث‌ شنيده‌ (سيوطى‌، 1/84)، از ديگر استادان‌ وي‌ اطلاعى‌ در دست‌ نيست‌. ابن‌ صائغ‌ در عروض‌ و بديع‌ و نحو و لغت‌ مهارت‌ تمام‌ داشته‌ (ابن‌ كثير، 14/98) و در دكان‌ خود در صاغه‌ اين‌ علوم‌ و همچنين‌ ديوان‌ متنبى‌ و مقامات‌ (بديع‌ الزمان‌ يا حريري‌؟) و جز آن‌ را تدريس‌ مى‌كرده‌ است‌ (ابن‌ الوردي‌، 2/386، ابن‌ حجر، 5/159). وي‌ در سرودن‌ شعر نيز تبحر داشته‌ و به‌ گفتة ابن‌ الوردي‌ (همانجا) قصيده‌اي‌ مشتمل‌ بر دو هزار بيت‌ سروده‌ كه‌ در آن‌ به‌ ذكر انواع‌ علوم‌ و صنايع‌ مختلف‌ پرداخته‌ است‌. موشحاتى‌ نيز داشته‌ كه‌ نمونه‌هايى‌ از آن‌ را ابن‌ شاكر ( عيون‌ التواريخ‌، 281-283) آورده‌ است‌. وي‌ در اشعار خود بيشتر به‌ وصف‌ طبيعت‌ پرداخته‌ و در آنها انواع‌ صنايع‌ لفظى‌، به‌ خصوص‌ توريه‌ (نك: ابن‌ معصوم‌، 5/65 -66، نواجى‌، 111، 218، ابن‌ قاضى‌ مكناسى‌، 2/303) به‌ كار برده‌ است‌، و بدين‌ سان‌ اشعار وي‌ نمونة تمام‌ عيار شيوة سخن‌ سرايى‌ در عصر مماليك‌ گرديده‌ است‌. ابن‌ صائغ‌ در دمشق‌ درگذشت‌ (ابن‌ الوردي‌، همانجا). صفدي‌ (2/262) و ابن‌ شاكر ( فوات‌ الوفيات‌، 3/326) تاريخ‌ مرگ‌ او را 722 ق‌ ذكر كرده‌اند.
از وي‌ چند اثر به‌ جاي‌ مانده‌ كه‌ عبارتند از: 1. الجامع‌ فى‌ اختصار الصحاح‌، كه‌ مختصر صحاح‌ جوهري‌ است‌ و نسخه‌اي‌ از آن‌ در مدينه‌ موجود است‌ (كحاله‌، 46). ابن‌ يوسف‌ شيرازي‌ نسخه‌اي‌ با عنوان‌ مختصر الصحاح‌ معرفى‌ كرده‌ كه‌ به‌ نظر او احتمالاً همان‌ الجامع‌ فى‌ اختصار الصحاح‌ است‌ (سپهسالار، 2/279-280)؛ 2. مختصر كتابى‌ ابن‌ خروف‌ و السيرافى‌ على‌ كتاب‌ سيبويه‌، موجود در كتابخانة قرويّين‌ در مغرب‌ (نك: منجد، 5(1)/166)؛ 3. شرح‌ مقصورة ابن‌ دريد با شرح‌ دُريديّه‌، در ظاهريه‌ (ظاهريه‌، 303-304)؛ 4. قطعاتى‌ از اشعار او نيز در گوتا، به‌ شمارة 2296 ( پرچ‌، IV/295 ) موجود است‌.
چند اثر ديگر به‌ او نسبت‌ داده‌اند كه‌ اكنون‌ هيچ‌ كدام‌ در دست‌ نيست‌: 1. ديوان‌ ابن‌ صائغ‌، در دو جلد (ابن‌ شاكر، عيون‌ التواريخ‌، 279)؛ 2. كتاب‌ العراقيين‌ (بغدادي‌، 2/145)؛ 3. قصيدة تائيه‌اي‌ مشتمل‌ بر دو هزار بيت‌؛ 4. شرح‌ بر ملحة الاعراب‌ حريري‌؛ 5. شرح‌ قصيدة ابن‌ الحاجب‌ (ابن‌ الوردي‌، همانجا)؛ 6. مقامة الشهابيّة و شرح‌ آن‌ كه‌ صفدي‌ قسمتى‌ از آن‌ را به‌ خط خود وي‌ در اختيار داشته‌ است‌.
مآخذ: ابن‌ حجر، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن‌، 1396ق‌/1976م‌، عكسى‌، موجود در مركز؛ ابن‌ شاكر كتبى‌، محمد، عيون‌ التواريخ‌ (حوادث‌ 700-760)، نسخة عكسى‌، استانبول‌، كتابخانة سليمانيه‌، شم 276؛ همو، فوات‌ الوفيات‌ به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، بيروت‌، 1974م‌؛ ابن‌ قاضى‌ شهبه‌، تقى‌الدين‌، طبقات‌ النحاة و اللغويين‌، به‌ كوشش‌ محسن‌ غياص‌ْ، نجف‌، 1973م‌؛ ابن‌ قاضى‌ مكناسى‌، احمد، درة الحجال‌، به‌ كوشش‌ محمد الاحمدي‌ ابوالنور، تونس‌، 1392ق‌/1972م‌؛ ابن‌ كثير، البداية؛ ابن‌ معصوم‌، على‌، انوار الربيع‌، به‌ كوشش‌ شاكر هادي‌ شكر، نجف‌، 1389ق‌/1969م‌؛ ابن‌ الوردي‌، عمر، تتمة المختصر، به‌ كوشش‌ احمد رفعت‌ بدراوي‌، بيروت‌، 1389ق‌/ 1970م‌؛ بستانى‌ ب‌؛ بستانى‌ ف‌؛ بغدادي‌، هدية؛ سپهسالار، خطى‌؛ سيوطى‌، بغية الوعاة، به‌ كوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهيم‌، قاهره‌، 1384ق‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ هلموت‌ ريتر، بيروت‌، 1381ق‌/1961م‌؛ ظاهريه‌، خطى‌ (شعر)؛ كحاله‌، عمررضا، المنتخب‌ من‌ مخطوطات‌ المدينة المنورة، دمشق‌، 1393ق‌/1973م‌؛ منجد، صلاح‌ الدين‌، «نوادر المخطوطات‌ فى‌ المغرب‌»، مجلة معهد المخطوطات‌ العربية، س‌ 5، شم 1؛ نواجى‌، محمد، حلبة الكميت‌، قاهره‌، 1357ق‌/1938م‌؛ نيز:
Pertsch. ; 2 EI
عنايت‌ الله‌ فاتحى‌ نژاد
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 4  صفحه : 1401
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست