اِبْن‌ِ بُصَيْص‌، شيخ‌ نجم‌الدين‌ موسى‌ بن‌ على‌ بن‌ محمد حلبى‌ (651 - ذيقعدة 716ق‌/1253- ژانوية 1317م‌)، خوشنويس‌ و «شيخ‌ الكتاب‌» دمشق‌. وي‌ در حماة زاده‌ شد و در دمشق‌ پرورش‌ يافت‌. او را به‌ سبب‌ اينكه‌ به‌ شيوة «منسوب‌» كتابت‌ مى‌كرد، «كاتب‌ المنسوب‌» ناميده‌اند. خط «منسوب‌» به‌ خطى‌ گفته‌ مى‌شد كه‌ اندازة هر حرف‌ آن‌ متناسب‌ با حرف‌ الف‌ و اين‌ تناسب‌ بر پاية نقطه‌ و دايره‌ بود.
ابن‌ بصيص‌ قصيدة معروف‌ ابن‌ بواب‌ (ه م‌) را كه‌ دربارة هنر خوشنويسى‌ و ابزار و مواد آن‌ و برگزيدن‌ و تراشيدن‌ قلم‌ و انتخاب‌ مركب‌ و جز آن‌ سروده‌ شده‌، شرح‌ كرده‌ و فوايد اين‌ قصيده‌ را برشمرده‌ است‌؛ و همچنين‌ در اين‌ شرح‌ ابن‌ مقله‌ (ه م‌) را مبتكر و مخترع‌ «كتابت‌ منسوب‌» دانسته‌ است‌ (حبيب‌ اصفهانى‌، 48؛ ابن‌ خلدون‌، 837). خود وي‌ نيز در كار خوشنويسى‌ چيره‌دست‌ بود و همة اقلام‌ خط، به‌ ويژه‌ دو قلم‌ «مزوج‌» و «مثلث‌» را خوش‌ مى‌نوشت‌ و قلمى‌ به‌ نام‌ «معجز» پديد آورد (ابن‌ كثير، 14/79؛ ابن‌ حجر، 6/140). ابن‌ بصيص‌ 50 سال‌ به‌ كار آموزش‌ كتابت‌ پرداخت‌ و مردم‌ دمشق‌ از دانش‌ و هنر وي‌ سود بردند، با آنكه‌ به‌ سبب‌ پركاري‌ در كتابت‌ درآمدي‌ كافى‌ داشت‌، در باغ‌ خود نيز به‌ كار مى‌پرداخت‌ و خشت‌ مى‌زد و بنايى‌ مى‌كرد (همو، 6/141). او در پايان‌ عمر قرآنى‌ تمام‌ به‌ آب‌ زر نوشت‌ (ابن‌ تغري‌ بردي‌، 9/233). ابن‌ بصيص‌ صوفى‌ مشرب‌ بود و اشعار صوفيانه‌اي‌ از وي‌ بر جاي‌ مانده‌ است‌. وي‌ پيري‌ نيك‌منظر بود و او را به‌ مشربهاي‌ نيكو، امانت‌ و پرهيزكاري‌ ستوده‌اند (ابن‌ كثير، ابن‌ حجر، همانجاها). ابن‌ بصيص‌ در دمشق‌ درگذشت‌ و او را در گورستان‌ «باب‌ الصغير» همان‌ شهر به‌ خاك‌ سپردند.
مآخذ: ابن‌ تغري‌ بردي‌، النجوم‌؛ ابن‌ حجر عسقلانى‌، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن‌، 1392ق‌/1972م‌؛ ابن‌ خلدون‌، مقدمه‌، ترجمة محمد پروين‌ گنابادي‌، تهران‌، 1353ش‌؛ ابن‌ كثير، البداية؛ حبيب‌ اصفهانى‌، خط و خطاطان‌، قسطنطنيه‌، 1306ق‌/ 1889م‌. محمد حسن‌ سمسار (رب) 27/6/76
ن‌ * 2 * (رب) 30/7/76