اِبْن‌ِ سِوار، ابوطاهر احمد بن‌ على‌ بن‌ عبيدالله‌ بغدادي‌ (412- 4 شعبان‌ 496ق‌/1021- 13 مة 1103م‌)، مقري‌، نحوي‌ و محدث‌ حنفى‌. سوار نام‌ جد اعلايش‌ بوده‌ است‌. او حدود 40 سال‌ به‌ فراگيري‌ و آموختن‌ حديث‌ و قرائت‌ پرداخت‌ و ظاهراً در اواخر عمر نابينا شد و در بغداد درگذشت‌ و در كنار قبر معروف‌ كرخى‌ مدفون‌ گرديد (ابن‌ ماكولا، 4/388؛ ياقوت‌، 4/46- 48). تنى‌ چند از افراد خاندان‌ وي‌ از جمله‌ فرزندانش‌ ابوالفوارس‌ هبةالله‌ و ابوالفتوح‌ محمد نيز صاحب‌ نام‌ بوده‌اند (نك: ابن‌ نقطه‌، 1/502 - 503). ابن‌ سوار قرائت‌ را نزد مشايخى‌ چون‌ ابوالفتح‌ عبدالواحد بن‌ شيطا، على‌ بن‌ محمد بن‌ فارس‌ خياط، احمد بن‌ مسرور بن‌ عبدالوهاب‌، حسن‌ بن‌ ابوالفضل‌ شرمقانى‌ و حسن‌ بن‌ على‌ بن‌ عبدالله‌ عطار فراگرفت‌ (ابن‌ جزري‌، غايةالنهاية، 1/86، به‌ نقل‌ از المستنير ابن‌ سوار). نيز كسانى‌ چون‌ ابومحمد سبط خياط، ابوالكرم‌ شهرزوري‌، ابوطاهر سلفى‌ و ابوعلى‌ بن‌ سكرة صدفى‌ از او قرائت‌ آموخته‌اند (همانجا). ابن‌ سوار علاوه‌ بر قرائت‌ به‌ حديث‌ نيز پرداخت‌ و از كسانى‌ چون‌ محمد بن‌ محمد بن‌ غيلان‌، على‌ بن‌ محسن‌ تنوخى‌ و محمد ابن‌ عبدالواحد بن‌ رزمه‌ حديث‌ شنيد (ابن‌ ماكولا، همانجا؛ نيز نك: صفدي‌، 7/204). از راويان‌ حديث‌ وي‌ نيز محمد بن‌ ناصر سلاّمى‌ و عبدالوهاب‌ انماطى‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد (ياقوت‌، 4/47؛ ذهبى‌، 19/226). از ديدگاه‌ جرح‌ و تعديل‌ ابن‌ سوار را در نقل‌ ثقه‌ و ثبت‌ دانسته‌اند (نك: ابن‌ ماكولا، همانجا؛ ياقوت‌، 4/46- 48).
تنها اثر به‌ جاي‌ ماندة او كتاب‌ المستنير فى‌ القراءات‌ العشر است‌ كه‌ مورد استفادة مقريان‌ پس‌ از وي‌ قرار گرفته‌ است‌. از جمله‌ ابن‌ جزري‌ در موارد فراوانى‌ از اين‌ كتاب‌ استفاده‌ كرده‌ و طرق‌ روايت‌ خود از آن‌ كتاب‌ را به‌ تفصيل‌ ذكر نموده‌ است‌ ( النشر، 1/82). از اين‌ كتب‌ نسخه‌هايى‌ در كتابخانة نور عثمانيه‌ و فيض‌الله‌ استانبول‌ موجود است‌ (پرتسل‌، 37 -36 ؛ نيز نك: I/722 S, .(GAL, اختصاري‌ از اين‌ كتاب‌ نيز در كتابخانة ازهريه‌ (ازهريه‌، 1/65) وجود دارد. ابن‌ سوار ظاهراً آثار ديگري‌ نيز در علوم‌ قرآنى‌ تأليف‌ كرده‌ كه‌ از آن‌ ميان‌ به‌ كتاب‌ او در مفردات‌ قاريان‌ دهگانه‌ مى‌توان‌ اشاره‌ كرد (نك: ابن‌ ماكولا، همانجا؛ ياقوت‌، 4/48).
مآخذ: ابن‌ جزري‌، محمد، غايةالنهاية فى‌ طبقات‌ القراء، به‌ كوشش‌ گ‌. برگشترسر، قاهره‌، 1351ق‌/1932م‌؛ همو، النشر فى‌ القراءات‌ العشر، به‌ كوشش‌ على‌ محمد ضباع‌، مصر، مطبعة مصطفى‌ محمد؛ ابن‌ ماكولا، على‌، الاكمال‌، به‌ كوشش‌ عبدالرحمان‌ يمانى‌، حيدرآباد دكن‌، 1405ق‌/1984م‌؛ ابن‌ نقطه‌، محمد، الاستدراك‌، نسخة عكسى‌ موجود در كتابخانة مركز؛ ازهريه‌، فهرس‌؛ ذهبى‌، محمد، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ ارنؤوط، بيروت‌، 1405ق‌/1984م‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌، به‌ كوشش‌ احسان‌ عباس‌، ويسبادن‌، 1389ق‌/1969م‌؛ ياقوت‌، ادبا؛ نيز:
, S; Pretzl, O., X Die Wissenschaft der Koranlesung n , Islamica, 1934, vol. VI.
حسن‌ صفري‌ نادري‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا