اِبْن‌ِ رُطَبى‌، يا ابن‌ رَطَبى‌، ابوالعباس‌ احمد بن‌ سلامة بن‌ عُبيدالله‌ (يا عبدالله‌) بن‌ مخلد بجلى‌ كرخى‌ (460- 527ق‌/1068-133م‌)، فقيه‌ شافعى‌، قاضى‌ و محتسب‌ بغداد در روزگار مسترشد بالله‌، بيست‌ونهمين‌ خليفة عباسى‌. وي‌ اهل‌ كرخ‌ جُدّان‌ (ابن‌ عساكر، 321؛ كرخ‌ يعقوبا) جايى‌ نزديك‌ خانقين‌ عراق‌ بود. نخست‌ نزد شيخ‌ ابواسحاق‌ ابراهيم‌ شيرازي‌، ابونصر بن‌ صباغ‌ و شيخ‌ ابوبكر چاچى‌ به‌ تحصيل‌ پرداخت‌. سپس‌ به‌ اصفهان‌ رفت‌ و از امام‌ ابوبكر محمد بن‌ ثابت‌ خجندي‌، مدّرس‌ نظامية آن‌ شهر، فقه‌ و حديث‌ آموخت‌ و براي‌ شنيدن‌ حديث‌ محضر بسياري‌ ديگر از بزرگان‌ عصر خود، از جمله‌ ابوالقاسم‌ بُسري‌ و ابونصر زينبى‌ را درك‌ كرد (سمعانى‌، 1/175؛ ابن‌ جوزي‌، 10/31؛ صفدي‌، 6/397؛ سبكى‌، 4/38؛ اسنوي‌، 1/586).
پس‌ از فراغ‌ از تحصيل‌ به‌ بغداد بازگشت‌ و چندي‌ گوشه‌ گرفت‌ و زهد اختيار كرد. سپس‌ نزد بنى‌ عباس‌ منزلت‌ يافت‌ و به‌ مقاماتى‌ چون‌ قضاي‌ برخى‌ از محلات‌ بغداد، احتساب‌ شهر بغداد (پس‌ از مرگ‌ برادرش‌ در 492ق‌/1099م‌)، نظارت‌ بر اوقاف‌، نظارت‌ بر امور آرامگاههاي‌ خلفاي‌ عباسى‌ نايل‌ گشت‌ و از آن‌ پس‌، پرورش‌ فرزندان‌ خليفه‌، خاصه‌ ابوجعفر منصور (الراشد بالله‌)، به‌ عهدة او محول‌ گرديد (ابن‌ عساكر، 322؛ صفدي‌، اسنوي‌، همانجاها). وي‌ در بغداد درگذشت‌ و در باب‌ ابرز، در جوار استادش‌ شيخ‌ ابواسحاق‌ شيرازي‌، به‌ خاك‌ سپرده‌ شد (ابن‌ جوزي‌، همانجا؛ ابن‌ اثير، 3/91).
ابن‌ رُطَبى‌ را در فقه‌ شافعى‌، آداب‌ مناظره‌، خلاف‌ و لطف‌ سخن‌ سرآمدِ اقران‌ شمرده‌اند (سمعانى‌، ابن‌ عساكر، همانجاها) و تنى‌ چند، چون‌ على‌ بن‌ احمد يزدي‌، يحيى‌ بن‌ ثابت‌ بقّال‌، يحيى‌ بن‌ بَوش‌، از او روايت‌ كرده‌اند (صفدي‌، سبكى‌، همانجاها). نيز او را از جمله‌ سران‌ و ائمة شافعى‌ و مردي‌ خردمند، تيزبين‌، باوقار و صحيح‌ الرأي‌ خوانده‌اند (سمعانى‌، اسنوي‌، همانجاها؛ ذهبى‌، 19/610 -611) و برخى‌ از فقهاي‌ معاصرش‌ او را بر امام‌ اسعد ميهنى‌ مدرس‌ نظامية بغداد، مقدم‌ شمرده‌اند (ابن‌ عساكر، همانجا).
مآخذ: ابن‌ اثير، على‌، اللباب‌، بيروت‌، دارصادر؛ ابن‌ جوزي‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، حيدرآباد دكن‌، 1358ق‌/1939م‌؛ ابن‌ عساكر، على‌، تبيين‌ كذب‌ المفتري‌، دمشق‌، 1347ق‌/1928م‌؛ اسنوي‌، عبدالرحيم‌، طبقات‌ الشافعيه‌، به‌ كوشش‌ عبدالله‌ الجبوري‌، بغداد، 1390ق‌/1970م‌؛ ذهبى‌، محمد، سير اعلام‌ النبلاء، به‌ كوشش‌ شعيب‌ الارنؤوط، بيروت‌، 1405ق‌/1984م‌؛ سبكى‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعية الكبري‌، بيروت‌، دارالمعرفة؛ سمعانى‌،عبدالكريم‌، الانساب‌، حيدرآباددكن‌،1400ق‌/1980م‌؛ صفدي‌، خليل‌، الوافى‌ بالوفيات‌ به‌ كوشش‌ س‌. ددرينگ‌، بيروت‌، 1392ق‌/1972م‌.
محمد هُدايى‌ (رب) 9/8/77
ن‌ * 2 * (رب) 21/8/77