اِبْنِ حُرَيوه محمد بن صالح بن هادي سماوي (د 1241ق/ 1826م)، عالم زيدي
يمنى، حريوه لقب پدر وي بود. او در صنعاء پرورش يافت و بر علوم مختلف از
ادبيات، علوم عقلى و اصول فقه اطلاع يافت. وي در فلسفه نظرات خاصى
داشت. از جمله اينكه منشأ مشاجرات در مسائل عقلى را لفظى مىدانست و بر آن
بود كه مسائل منطق بديهى است. وي از تفكر مشّائى به حكمت اشراق گرايش
يافت و به وحدت وجود قائل بود. او به جهت همين نظرات خاص فلسفى و نيز به
سبب خردهگيري بر برخى از صحابه مورد سرزنش معاصران قرار گرفت. ابن حريوه
در منازعهاي كه بين يك فرنگى خاطى و يك فقيه يمنى در بندر مُخا رخ داد و
منجر به دستگيري فقيه يمنى گرديد، سلطان عبدالله بن احمد المهدي را به
سهلانگاري در دين نكوهيد، به همين جهت وي مجازات و زندانى شد و سپس به
جزيره كمران تبعيد گرديد. پس از چندي به بندر حديده منتقل شد و در آنجا به
فتواي برخى از علما به قتل رسيد و جسد او را بر دار كردند (زباره، 2/274-
279).
آثار: ابن حريوه آثار متعددي دارد كه نسخههايى از آنها در دست است. از جملة
آنهاست: 1. توزيع العقال فى علم الرجال (رقيحى، 1/241)؛ 2. رسالة حول
الاختلاف بين الصحابة و مايتعلّق بذلك (همو، 2/624)؛ 3. السؤال الوارد من
علماء الحرم المحرّم و الجواب عليه حول آيات الصفات (همو، 2/648)؛ 4. سؤال
و جواب حول انحطاط العلم فى آخر الزمان (همو، 2/647)؛ 5. الغطمطم الزخّار
المطهر لحدائق الاْزهار كه در رد كتاب السيل الجرّار نوشته است (همو، 3/1111؛
قائمة، 31)؛ 6. القول الطيّب و العمل الصالح (رقيحى، 2/706) كه ظاهراً همان
تأليف شم 3 است؛ 7. منتهى الالمام فى احاديث الاحكام كه نسخة آن در
كتابخانة عز شرقى در صنعا موجود است ( قائمة، 49).
آثار ديگري نيز به او منسوب است همچون اختصار طبقات الزيدية و شرح تجريد
الاعتقاد خواجه نصيرالدين طوسى كه تا انتهاي بحث وجود و عدم در آن آمده
است (نك: زباره، 2/275، 277).
مآخذ: رقيحى، احمد عبدالرزاق و ديگران، فهرست مخطوطات مكتبة الجامع الكبير
صنعاء، صنعا، 1984م؛ زباره، محمد، نيل الوطر، قاهره، 1350ق؛ قائمة بالمخطوطات
العربية المصورة بالميكروفيلم، قاهره، 1967م. بخش علوم قرآنى و حديث