اِبْن‌ِ اَبى‌ اِصْبَع‌، ابوالقاسم‌ عبدالعزيز بن‌ تَمّام‌ عراقى‌ (د 762ق‌/ 1361م‌)، صوفى‌، حكيم‌، رياضى‌دان‌ و كيمياگر كه‌ از احوال‌ او اطلاعى‌ در دست‌ نيست‌.
آثار: 1. قصيدة ابن‌ ابى‌ الاصبع‌ در علم‌ كيميا (حاجى‌ خليفه‌، 2/1328) و از آن‌ به‌ نامهاي‌ قصيدة الغرر (بغدادي‌، 1/582) و قصيدة الغرر النّونّية، I/432) S, و قصيدة نونيّة (سپهسالار، 5/46) و قصيدة فى‌ الصّنعة الا¸لهيّة (سيد، 2/211) نيز ياد شده‌ است‌. از اين‌ اثر نسخه‌هاي‌ خطى‌ متعددي‌ وجود دارد (همانجاها). بر اين‌ قصيده‌ شروحى‌ نوشته‌اند كه‌ مشهورترين‌ آنها شرح‌ اِيدَمُر جِلْدَكى‌ (د 743ق‌/ 1342م‌) است‌. جِلْدَكى‌ اين‌ شرح‌ را كشف‌ الاسرار للافهام‌ فى‌ شرح‌ قصيدة ابن‌ ابى‌ الاصبع‌ عبدالعزيز بن‌ تمّام‌ ناميده‌ است‌ (حاجى‌ خليفه‌، 2/1487). نسخه‌هاي‌ خطى‌ اين‌ اثر در كتابخانه‌هاي‌ قاهره‌، پترزبورگ‌، تهران‌، و مشهد هست‌ S) ، GAL, همانجا؛ شورا، 14/157؛ آستان‌ قدس‌، 356، 468)؛ 2. المقامات‌ الفلسفيّة و التّرجمانات‌ الصّوفيّة: كه‌ در طبيعيات‌، رياضيات‌ و الهيّات‌ است‌ و مؤلّف‌ آن‌ را در 702ق‌1303م‌، در 50 مقامه‌ تصنيف‌ كرده‌ است‌ (حاجى‌ خليفه‌، 2/1786-1787)؛ 3 و 4. در شمار آثار وي‌ از قصص‌ فى‌ الكيميا (بغدادي‌، 1/582) و مقامات‌ فى‌ الكيميا نيز ياد شده‌ است‌ I/432) S, .(GAL,
مآخذ: آستان‌ قدس‌، فهرست‌؛ آقابزرگ‌، الذّريعة؛ بروكلمان‌، كارل‌، تاريخ‌ الادب‌ العرب‌، ترجمة يعقوب‌ بكر و رمضان‌ عبدالتّواب‌، قاهره‌، 1975م‌؛ بغدادي‌، اسماعيل‌ پاشا، هدية العارفين‌، استانبول‌، 1943م‌؛ حاجى‌ خليفه‌، كشف‌ الظّنون‌، استانبول‌، 1941م‌؛ سپهسالار، خطى‌؛ سيد، خطى‌؛ شورا، خطى‌؛ ظاهريّه‌، خطى‌؛ ملى‌، خطى‌؛ نيز:
GAL, S. محمدآصف‌ فكرت‌
تايپ‌ مجدد و ن‌ * 1 * زا
ن‌ * 2 * زا