اَبّار، ابوالعباس احمدبن علی بن مسلم نخشبی محدث بغداد (د 290ق/903م). ابّار به معنی گَرْداندازِ نخل آمده و در مورد بعضی دیگر از کسانی که به ابّار معروف شده‌اند گفته شده است که به معنی سوزنگر (سوزن‌ساز) مشتق از «ابره» به معنی سوزن است (سمعانی، 1/86) و ابن اثیر وجه تسمیۀ نخستین را خطا دانسته است (1/23). ابن ماکولا نسب خُیوطی را نیز به نام او افزوده است (3/260). گویا اصل ابّار از نخشب (نسفِ) ماوراءالنهر بوده است چه، برخی از مآخذ نسبت نخشبی را به دنبال نام او آورده‌اند (خطیب بغدادی، 4/306؛ ابن عساکر، التاریخ الکبیر، 1/410) و یاقوت نیز او را بلخی دانسته است (1/714). ابّار در بغداد ساکن بود و در آنجا از محدثانی چون مسدّد، عبداللـه بن محمدبن اسماء، امیّه بن بسطام، علی بن عثمان لاحقی، عباس بن ولید نرسی، محمودبن غیلان، یعقوب بن حمیدبن کاسب، علی بن حُجر و ابوقدامۀ سرخسی حدیث شنید (خطیب بغدادی، همانجا). در دمشق نیز از عده‌ای استماع حدیث کرد (ابن عساکر، تاریخ مدینه...، 7/58). در مآخذ متعدد بر شمار مشایخ او افزوده شده است. وی با امام احمدبن حنبل نیز مجالست داشته و از او چیزهایی پرسیده است. از حکایتی که ضمن احوال او آورده‌اند بر می‌آید کهاو در اهواز نیز بوده است (ابن عساکر، تاریخ مدینه...، 7/59). خطیب بغدادی در شمار کسانی که از ابّار روایت کرده‌اند، از ابوالعباس سراج نیشابوری، یحیی بن محمدبن صاعد، ابوسهل بن زیاد قطّان، اسماعیل بن علی خطبی، دعلج بن احمد، جعفربن محمدبن حکم واسطی و احمدبن جعفربن سلم نام می‌برد (4/306). مآخذ دیگر بر شمار راویان او افزوده‌اند. ابن حجر او را از بزرگان حفّاظ دانسته است (1/225). ابّار هشتادو اند سال زیست و در روز چهارشنبه نیمۀ شعبان 290ق/ژوئیۀ 903م درگذشت. ذهبی گوید: وی تصانیف و کتابی در تاریخ دارد (تذکره، 2/639) و نیز گوید: من کتاب تاریخ او را دیده‌ام و مفید است (سیر اعلام، 13/444).
مآخذ: ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت، دارصادر؛ ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی، لسان المیزان، بیروت، 1390ق؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی الدّقر، دمشق، 1984م؛ همو، التاریخ الکبیر، به کوشش عبدالقادر افندی بدران، روضه الشام، 1330ق؛ ابن ماکولا، علی بن هبه اللـه، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد دکن، 1383ق؛ خطیب بغدادی، احمدبن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العربیه؛ ذهبی، محمدبن احمد، تذکره الحفّاظ، بیروت، 1376ق، 2/640؛ همو، سیر اعلام النبلاء، به کوشش علی ابوزید، بیروت، 1406ق/1986م؛ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، 1382ق؛ یاقوت، معجم البلدان، به کوشش ووستنفلد، لایپزیک، 1886-1870م.
محمد آصف فکرت