responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 17  صفحه : 6436
جبله، کوه
جلد: 17
     
شماره مقاله:6436

جَبَله، کوهی منفرد در ناحیۀ نجد عربستان. این کوه در شمال غربی دَوادمی، در جنوب شرقی نفی و در غرب وادی الرشاء واقع است (ابن بلیهد، 2/164؛ EI2). کوه جبله سخت‌گذر است و جز از راه شکافی با ورودی تنگ، نمی‌توان بدان دست یافت. این شکاف با شیبی تند تا سمت بالا پیش می‌رود (ابوالفرج، 11/142؛ کوسن دو پرسوال، II/479). برخی از جغرافیانویسان سده‌های نخستین اسلامی، جبله را پرآب معرفی کرده‌اند (نک‌ : همدانی، 145). دو رود از رودهای جبله در منابع تاریخی و جغرافیایی دورۀ اسلامی شهرت بیشتری داشته است. یکی از این دو رود شُرَیف متعلق به قبیلۀ بنی نمیر، و دیگری شرف از آنِ بنی کلاب دانسته شده است (ابوالفرج، همانجا؛ ابوعبید، 2/365؛ یاقوت، 2/24).
شهرت کوه جبله به آن سبب است که محل وقوع یکی از مشهورترین جنگهای قبایل منطقه بر سر منابع آبی آن در پیش از اسلام بوده است. این واقعه از ایام ‌العرب به‌شمار می‌آید و در منابع تاریخی به «یوم جبله» و «یوم تعطیش النوق» معروف گردیده است. این نبرد میان قبیلۀ بنی عامر و هم‌پیمانانش از اقوام عبس و قبیلۀ تمیم به سرکردگی حاجب و لقیط بن زراره اتفاق افتاد (مسعودی، 204؛ طبری، 2/154؛ ابن اثیر، 1/583؛ همدانی، همانجا؛ یاقوت، 2/25). در این جنگ بنی تمیم شکست خورد (ابوالفرج، همانجا؛ یاقوت، 2/24). روز جنگ جبله موضوع نوشته‌ها و اشعار بسیار بوده است. ابوالفرج اصفهانی در الاغانی به تفصیل از قبایلی که در این جنگ حضور داشتند، نام برده، و اشعاری را که به مناسبت آن سرود شده بود، گردآوری کرده است (11/164-165). تاریخ این نبرد را ابوالفرج (11/164)، 59 سال پیش از بعثت، طبری (همانجا)، سال تولد پیامبر(ص)، و یاقوت (2/25)، 57 سال پیش از بعثت رسول اکرم(ص) ذکر کرده است.
واقعۀ دیگری که با جبله مرتبط است، به اوایل سدۀ 14ق/20م باز می‌گردد. در 1308ش/1929م بر سر منابع آبی جبله بین گروههایی از مردم قبیلۀ عتیبه نبردی در گرفت. در این جنگ ملک عبد العزیز آل سعود، در سَبَلَه گروهی از «اِخوان» را که شورش کرده بودند، شکست داد (EI2).

مآخذ: ابن اثیر، الکامل؛ ابن بلیهد نجدی، محمد، صحیح الاخبار، به کوشش محمد محیی ‌الدین عبد الحمید، ریاض، 1392ق/1972م؛ ابوعبید بکری، عبد الله، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفى سقا، قاهره، 1366ق/1947م؛ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت، 1415ق/1995م؛ طبری، تاریخ؛ مسعودی، علی، التنبیه و الاشراف، لیدن، 1893م؛ همدانی، حسن، صفة جزیرة العرب، لیدن، 1884م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:

Caussin de Perceval, A. P., Essai sur l’histoire des Arabes, Graz, 1967; EI2.
پرویز امین


1. Jableh…
 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 17  صفحه : 6436
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست