بَهْرامْ سَقّایِ بُخاری، شاه بیات بردوانی جغتایی ماوراءالنهری(د970ق/1563م)، از عارفان و شاعران بزرگ. وی ترک‌نژاد و از قبیلۀ بیات بود(ابوالفضل، 1/175) و نسبش به ترکان جغتایی می‌رسید(اکرام، 504؛ قدوسی، 97).
بهرام سقا از مریدان شیخ محمد خبوشانی بود(گوپاموی، 338) و پیش از تحول روحی و یافتن حالت جذبه و روی آوردن به پیشۀ سقایی، مقام و منصبی در سپاه جلال‌الدین محمد اکبرشاه(حک‌: 963-1014ق/1556-1605م) داشت (قدوسی، 97-98؛ رضوی، II/474). بهرام سقا در 967ق به لاهور و سپس به دهلی رفت و در مزار خواجه نظام‌الدین اولیا(د 725ق/1325م) اقامت گزید. وی در این شهر سقایی می‌کرد، درمجالس سماع حضور می‌یافت و در حالتِ وجد و جذبه شعر نیز می‌سرود(بدائونی، 3/243-244؛ رضوی، همانجا). او پس از یک سال با برادر کوچک خود، بایزید بیات(ه‌ م)، به اکبرآباد(آگره) رفت و در آنجا سقاخانه‌ای بنا نهاد؛ اکبرشاه نیز گاه به سقاخانۀ وی می‌آمد و به اشعار او گوش می‌داد(رضوی، همانجا؛ بایزید، 242). بهرام در اکبرآباد متهم به «رفض» شد و به همین سبب، دلسرد گشت و اکبرآباد را ترک کرد(قدوسی، 99-100).
برخی از منابع محل وفات و دفن بهرام را سراندیب(احمد، 2/509)، و برخی دیگر بردوان می‌دانند(قدوسی، 104). آرامگاه او زیارتگاه مردمان است(نفیسی، 2/822؛ رضوی، II/474-475 ؛ نیز نک‌: احمدعلی، 2/854؛ گلچین، 2/827).
بهرام سقا به زبانهای فارسی، ترکی و اردوشعر می‌سرود(جمیل، 1/59). دیوان فارسی شاه قاسم انوار و دیوان ترکی شاه نسیمی را تتبع کرده(بایزید، 55)، و اشعار بسیاری از خود باقی گذاشت(بدائونی، 3/244). اشعار فارسی وی در قالب غزل و مثنوی است. بیش از 30 هزار بیت غزل عارفانه به سبک غزلیات مولانا جلال‌الدین و قاسم‌انوار(د 837ق/1434م) سروده، و تخلص وی سقا بوده است(نفیسی، همانجا). غیر از دیوان غزلیات، مثنویهای کوتاه مانند مثنوی در حلواگیری(حلواسازی)، مثنوی در آداب خیمه‌دوزی که به گفتۀ وی، ترجمۀ رسالۀ امام جعفر صادق(ع) است، مغنی نامه و... از وی برجا مانده است. نسخه‌های خطی آثار وی در کتابخانه‌های متعدد پاکستان و هند نگهداری می‌شود(منزوی، 7/723).
مآخذ: ابوالفضل علامی، آیین اکبری، لکهنو، 1869م؛ احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، کلکته، 1935م؛ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، 1970م؛ اکرام، محمد، رودکوثر، لاهور، 1986م؛ بایزید بیات، تذکرۀ همایون و اکبر، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته، 1360ق/1941م؛ بدائونی، عبدالقادر، منتخب‌التواریخ، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، 1829م؛ جمیل جالبی، محمدجمیل، تاریخ ادب اردو، لاهور، 1975م؛ قدوسی، اعجازالحق، تذکرۀ صوفیایی بنگال، لاهور، 1965م؛ گلچین معانی، احمد، تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران، 1350ش؛ گویاموی، محمدقدرت‌الله، نتائج‌الافکار، بمبئی، 1336ش؛ منزوی، خطی مشترک؛ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، 1344ش؛ نیز:
Rizvi, A. A., A History of Sufism in India, New Delhi, 1983.
محمدناصر