بِلْگْرام‌، شهري‌كهن‌در بخش‌هاردويى‌ايالت‌او تارپرادش‌و يكى‌از قديم‌ترين‌مراكز فرهنگ‌اسلامى‌در شبه‌قارة هند. اين‌شهر در 7 و 1 عرض‌شمالى‌و 0 و طول‌شرقى‌و بر ناحية مرتفع‌شيب‌داري‌واقع‌است‌ندوي‌، 2؛ «فرهنگ‌...»، .VIII/235
بلگرام‌ از شهرهايى‌ است‌ كه‌ در عهد سلطان‌ محمود غزنوي‌ به‌ تصرف‌ مسلمانان‌ درآمد 09ق‌/018م‌، اما ديري‌ نپاييد كه‌ بر اثر ضعف‌ حكومت‌ غزنويان‌ هند، بار ديگر هندوان‌ بر اين‌ شهر چيره‌ شدند 2 .EIدر اوايل‌ سدة ق‌ يكى‌ از راجه‌ها شهري‌ در كنار شهر كهن‌ بلگرام‌ ساخت‌ و آنجا را به‌ نام‌ خود «سِريناگار» ناميد. در دوران‌ حكومت‌ وي‌ در14ق‌/217م‌،سلطان‌ شمس‌الدين‌التتمش‌ حك 07-33ق‌، از مماليك‌ ترك‌ دهلى‌، اين‌ شهر را به‌ قلمرو خود افزود و بدين‌ ترتيب‌، بلگرام‌ بار ديگر به‌ حاكميت‌ مسلمانان‌ درآمد «فرهنگ‌»، همانجا؛ 2 .EI
در دوران‌ حكومت‌ سلاطين‌ مغول‌ بر هند، بلگرام‌ بر ناحيه‌اي‌ وسيع‌ كه‌ شامل‌ سركار و 38 پرگنه‌ بود، اطلاق‌ مى‌شد ابوالفضل‌، /34. در 47ق‌/540م‌ ميان‌ سپاهيان‌ شيرشاه‌ سوري‌، از حكام‌ افغانى‌ هند و سپاهيان‌ همايون‌ در بلگرام‌ جنگى‌ رخ‌ داد. شيرشاه‌ كه‌ يك‌ سال‌ پيش‌ از اين‌ تاريخ‌ بر همايون‌ پيروز شده‌، و در بلگرام‌ موضع‌ گرفته‌ بود، همايون‌ را شكست‌ داد و وي‌ ناگزير به‌ كابل‌ گريخت‌ راس‌، 7 º اسپير، 24 º لين‌پول‌، /38.
سادات‌بلگرام‌كه‌در تاريخ‌مسلمانان‌هند به‌فضل‌و ادب‌اشتهار دارند، از اعقاب‌ابوالفرج‌واسطى‌هستند كه‌پس‌از سقوط بغداد به‌دست‌هولاكوخان‌، به‌هندوستان‌مهاجرت‌كرده‌بود .(IA) ازجملة اين‌ سادات‌ ميرعبدالجليل‌ بلگرامى‌ د 138ق‌/726م‌ و ميرغلامعلى‌ آزاد بلگرامى‌ ه م‌ است‌. همچنين‌ نوادة وي‌ اميرحيدر حسينى‌ نويسندة كتاب‌ سوانح‌ اكبري‌ را مى‌توان‌ نام‌ برد ؛ IA رضوي‌، .II/31 گفته‌ شده‌ است‌ كه‌ اورنگ‌ زيب‌، سادات‌ بلگرام‌ را به‌ چوب‌ منبر تشبيه‌ كرده‌ است‌ كه‌ نه‌ فروختنى‌ هستند و نه‌ سوزاندنى‌ 2 .EI
امروزه‌در بخش‌قديم‌تر شهر بلگرام‌قطعه‌هايى‌بسيار از كنده‌كاريهاي‌برجسته‌و پايه‌ها و سرستونهايى‌كه‌از بناهاي‌قديمى‌برجاي‌مانده‌است‌، مى‌توان‌ديد و همچنين‌مساجد و «درگاههاي‌» بسياري‌كه‌قدمت‌برخى‌از آنها به‌سدة ق‌/3م‌مى‌رسد. از ديگر آثار دورة اسلامى‌در اين‌شهر به‌مدفن‌خواجه‌مجدالدين‌مى‌توان‌اشاره‌كرد كه‌متعلق‌به‌دوران‌پيش‌از غوريان‌است‌«فرهنگ‌»، همانجا؛ «تاريخ‌...»، .V/138
مآخذ: ابوالفضل‌ علامى‌، آيين‌ اكبري‌، به‌ كوشش‌ بلوخمان‌، كلكته‌، 872م‌؛ لين‌ پول‌، استنلى‌، الدول‌ الاسلامية، ترجمة محمد صبيحى‌ فرزات‌ و محمد احمد دهمان‌، دمشق‌، 393ق‌/973م‌؛ ندوي‌، معين‌الدين‌، معجم‌ الامكنة، حيدرآباد دكن‌، 353ق‌؛ نيز:
A Comprehensive History of India, ed. M. Habib and Kh. A. Nizami, New Delhi, 1982; EI 2 ; IA; The Imperial Gazetteer of India, New Delhi, 1981; Rizvi, A. A., A History of Sufism in India, New Delhi, 1983; Ross, E. D., X Babur n , The Cambridge History of India, New Delhi, 1987, vol. IV; Spear, P., India, a Modern History, Ann Arbor, 1961.
پرويز امين‌