اَمينْجى‌ (د شوال‌ 1010/مارس‌ 1602)، فقيه‌ اسماعيلى‌ هندي‌ از فرقة داووديهاي‌ طيّبى‌ و فرزند جلال‌ بن‌ حسن‌ (بيست‌ و پنجمين‌ داعى‌ مطلق‌ مستعلويان‌ طيبى‌). وي‌ در احمدآباد گجرات‌ مى‌زيست‌ و در همانجا درگذشت‌ (ايوانف‌، 88 ؛ پونا والا، «كتاب‌شناسى‌...1»، .(185 امينجى‌ در سلسله‌ مراتب‌ دعوت‌ اسماعيلى‌ به‌ مقامات‌ بالايى‌ دست‌ يافت‌ (دفتري‌، 303 )، اما شهرت‌ وي‌ بيشتر به‌ سبب‌ آثاري‌ است‌ كه‌ به‌ ويژه‌ در زمينة فقه‌ تأليف‌ كرده‌ است‌. وي‌ به‌ شرح‌ و تفسير برخى‌ از آثار فقهى‌ و غيرفقهى‌ قاضى‌ نعمان‌، فقيه‌ مشهور اسماعيلى‌، همت‌ گماشت‌ و كوشيد تا مسائل‌ فقهى‌ مربوط به‌ جامعة اسماعيلى‌ زمان‌ خود را گردآوري‌ كند. طايفة «بُهره‌هاي‌ طيبى‌» پس‌ از قاضى‌ نعمان‌ وي‌ را مرجع‌ مهمى‌ در مسائل‌ فقهى‌ مى‌دانند (همانجا؛ S , 2 )، EIاما اين‌ بدان‌ معنا نيست‌ كه‌ امينجى‌ نظريات‌ نوي‌ را ارائه‌ كرده‌ است‌. فقه‌ اسماعيلى‌ كه‌ با قاضى‌ نعمان‌ آغاز گرديد، صرفاً منحصر است‌ به‌ آراء فقهى‌ و نظريات‌ وي‌ كه‌ در طول‌ حكومت‌ فاطميان‌ و پس‌ از آن‌ توسط اسماعيليان‌ طيبى‌ در يمن‌ و هند، و به‌ ويژه‌ فرقة داووديها به‌ عنوان‌ ميراث‌ فقهى‌ حفظ شد و ارزش‌ آثار امينجى‌ نيز - جدا از اطلاعاتى‌ كه‌ راجع‌ به‌ وضعيت‌ اجتماعى‌ اسماعيليان‌ هند غربى‌ به‌ دست‌ مى‌دهد - در شرح‌ و تفسير نظريات‌ قاضى‌ نعمان‌ خلاصه‌ مى‌گردد (نك: پونا والا، «قاضى‌ نعمان‌...»، 132 -131 ؛ دفتري‌، .(249-255
گفته‌ شده‌ است‌ كه‌ پس‌ از انشعاب‌ طيبيها به‌ دو گروه‌ داوودي‌ و سليمانى‌، امينجى‌ از داوود برهان‌الدين‌ به‌ عنوان‌ داعى‌ مطلق‌ حمايت‌ كرد و رساله‌اي‌ نيز در اين‌ باب‌ نوشت‌ كه‌ جعفر فرزند سليمان‌ بن‌ حسن‌ رديه‌اي‌ بر آن‌ نگاشت‌ (فيضى‌، مقدمه‌، 33 ؛ پونا والا، «كتاب‌شناسى‌»، 186 ,185 ؛ ايوانف‌، .(106
آثار:
1. الحواشى‌، كه‌ در دو جلد تأليف‌ شده‌، و مشتمل‌ بر سؤالات‌ فقهى‌ است‌ كه‌ از داعيان‌ اسماعيلى‌ راجع‌ به‌ دو اثر قاضى‌ نعمان‌، يعنى‌ دعائم‌ الاسلام‌ و مختصر الا¸ثار پرسيده‌ شده‌، و توسط آنان‌ پاسخ‌ داده‌ شده‌ است‌. اسامى‌ اشخاص‌ و داعيان‌ ذكر نگرديده‌، و ظاهراً سؤالهايى‌ انتخاب‌ شده‌ كه‌ بيشتر در جامعة هند مطرح‌ بوده‌ است‌. اهميت‌ كتاب‌ در آگاهيهايى‌ است‌ كه‌ راجع‌ به‌ حيات‌ اجتماعى‌ اسماعيليان‌ هند به‌ دست‌ مى‌دهد. كتاب‌ قبل‌ از انشعاب‌ اسماعيليان‌ طيبى‌ به‌ دو فرقة داوودي‌ و سليمانى‌ تأليف‌ گرديده‌، اما از آنجا كه‌ نويسنده‌ به‌ طايفة داووديها تعلق‌ دارد، اين‌ كتاب‌ نزد ايشان‌ از ارزش‌ و اهميت‌ والاتري‌ برخوردار است‌ (فيضى‌، مقدمه‌، .(32-33 از اين‌ اثر نسخه‌هايى‌ در مجموعة فيضى‌ (گوريا والا، و مؤسسة مطالعات‌ اسماعيلى‌ (گاچك‌، موجود است‌.
2. مسائل‌ امينجى‌ بن‌ جلال‌ يا كتاب‌ السؤال‌ و الجواب‌، كه‌ مجموعه‌اي‌ از سؤال‌ و جوابها را در مسائل‌ فقهى‌ در بر دارد و اسامى‌ پرسشگران‌ و پاسخ‌ دهندگان‌ نيز ذكر شده‌ است‌. كتاب‌ اگرچه‌ به‌ زبان‌ عربى‌ است‌ و محتواي‌ آن‌ همانند كتاب‌ سابق‌ است‌، اما براي‌ استفادة عموم‌ تأليف‌ شده‌، و حاوي‌ كلمات‌ و اصطلاحاتى‌ به‌ زبان‌ گجراتى‌ است‌ (فيضى‌،مقدمه‌، .(34 نسخه‌هايى‌از اين‌كتاب‌ دركتابخانه‌هاي‌ اسماعيلى‌ و جز آنها موجود است‌ (پونا والا، همان‌، .(185
3. حساب‌ المواريث‌، راجع‌ به‌ ارث‌ (ايوانف‌، 89 ؛ پونا والا، همانجا؛ نيز مجدوع‌، 38).
4. شرح‌ المنتخبة المنظومة، كه‌ در شرح‌ الارجوزة المنتخبة از قاضى‌ نعمان‌ در فقه‌ نوشته‌ شده‌ است‌ (ايوانف‌، همانجا؛ گاچك‌، ؛ I/117-118 پونا والا، همان‌، .(186
5. شرح‌ (يا تعليقات‌ بر) اساس‌ التأويل‌ و تأويل‌ الدعائم‌ از آثار قاضى‌ نعمان‌ (پونا والا، همانجا).
مآخذ: مجدوع‌، اسماعيل‌، فهرسة الكتب‌ و الرسائل‌، به‌ كوشش‌ علينقى‌ منزوي‌، تهران‌، 1344ش‌؛ نيز:
Daftary, F., The Ism ? q ilis, Their History and Doctrines, Cambridge, 1990; EI 2 , S; Fyzee, A.A.A., Compendium of Fatimid Law, Simla, 1969; Gacek, A., Catalogue of Arabic Manuscripts in the Library of the Institute of Ismaili Studies, London, 1984; Goriawala, M., Fyzee Collection of Ismaili Manuscripts, Bombay, 1965; Ivanow, W., Ismaili Literature, Tehran, 1963; Poonawala, I., Biobibliography of Ism ? q i / l / Literature, Malibu,1977;id, X Al-Q ? d / al-Nu q m ? n and Ism ? q ili Jurisprudence n , Mediaeval Isma q ili History and Thought, ed. F. Daftary, Cambridge, 1996.
مسعود حبيبى‌مظاهري‌