آگهی، منصور چلبی، مورخ و قاضی ترک در قرن 10ق/16م (985ق/1577م). در پنیجه (= ینیستا ، واقع در مقدونیة یونان، از توابع وَرْدَر که اکنون بخشی از استان چاناق قلعه، داردانل، است) زاده شد. وی در آغاز عمر به تحصیل علوم عقلی و نقلی پرداخت و در این علوم به درجة کمال و مقام استادی رسید. یک چند از ملازمان محمد چلبی بود (قنالی زاده، 168) و مدتی نیز در گالیبولی (شبه جزیره‌ای در آن سوی داردانل) به تدریس اشتغال داشت. سپس در استانبول به شغل قاضیگری پرداخت، اما پس از چندی معزول گردید (تیتز، 113). در برخی از منابع آمده است که اگهی همراه دریاسالار پیله پاشا ب سیروسفر دریایی نیز پرداخته و در همین مسلفرت قصیدة معروف خود را به زبان عامیانة دریانوردان سروده و ان را به سلطان سلیمان قانونی (900-974ق/1495-1566م) تقدیم کرده است (همو، 114).
آثار: شهرت آگهی به سبب شاعری اوست. وی با بهره گیری از واژه‌ها و اصطلاحاتی که در میان دریانوردان و در کشتیهای جنگی رایج بود، قصیده‌ای سرود که شیوة جدیدی را در شعر سنتی آن دوره پی ریزی کرد. گرچه چند سال پش از از او شاعری به نام «یتیم» پاره‌ای از اصطلاحات ملّاحان را در قصیده‌ای به کار برده بود، ولی چون اشعار او خالی از لطف و ظرافت ادبی و نامفهوم و نامأنوس بود، نتوانست در جهان ادب ترکی عثمانی آن روز تأثیری برجای گذارد. امّا ابیات ظریف و دلنشین آگهی بسیاری از شاعران را به سردن تخمیس و نظیره‌گویی برانگیخت و بدین‌سان وی آغازگر جریان ادبی جدیدی گردید که هرچند زودگذر بود، لیکن در تاریخ شعر و ادب ترکی عصر عثمانی تأثیر و اهمیت خاص داشت. گویند انگیزة آگهی در سرودن قصیدة مشهور خود، عشق وی به جوانی ملّاح بوده است (همانجا). متن این قصیده با شرح و تفسیر آن در کتاب تیتز (صص 121-113) آمده است و نیز نمونه‌هایی از اشعار او با گزیده‌هایی از مطالب تذکره‌ها دربارة او در کتاب «ترک شاعرلری» (شاعران ترک) تألیف سعدالدّین نزهت ارگون مندرج است. تنها تألیفی که به آگهی نسبت داده‌اند تاریخ غزات سیگتور (تاریخچة جنگ سیگتور) است که مشتمل بر شرح وقایع لشکرکشی سلیمان قانونی به سیگتور بوده است. اوزون چارشلی این اثر را در زمرة آثار تاریخی قرن 10ق/16م یاد کرده (ص 499) و بروسه لی تألیف آن را در 974ق/1566م دانسته است (3/4). با آنکه بروسه لی به وجود دیوانی مرتّب از آگهی اشاره می‌کند دیوانی مدوّن از وی به دست نیامده است.

مآخذ: بروسه لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلّفلری، استانبول، 1333ق؛ قنالی زاده، حسن چلبی، تذکره‌الشعرا، آنکارا، انجمن تاریخ ترک، 1978م؛ نزهت ارگون، سعدالدّین، ترک شاعرلری، استانبول، 1930؛ نیز:
Tietze, A., »XVL asir Turk siirinde gemici dili, Agehi Kasidesi ve tahmisleri«, Turkiyat Mecmuasi, 1951; Uzun Carsili, I. H. Osmanli Tarihi, Ankara, T. T. K., 1982, Vol. III (2).
جعفر شعار