پسندی سمرقندی ، عبدالجلیل ، شاعر و خوشنویس تاجیک . برخی نام او را عبدالرحیم دانسته اند (محترم ، ص 58؛ د. تاجیکی ، ج 5، ص 609؛ حبیب زاده ، ص 302) ولی فرزند وی ، جلیل زاده ، نام وی را عبدالجلیل گفته است (حلیم اف ، 1967، ص 71ـ72؛ د.ازبکستان ، ج 8، ص 557). پسندی در 1292/1875 در سمرقند به دنیا آمد. پدرش ملا عبدالکریم سپندی سمرقندی (1245ـ1327/ 1829ـ1909)، از شاعران معروف زمان خود بوده و دیوان اشعاری در حدود 2500 بیت داشته که اکنون در دسترس نیست (محترم ، ص 159؛ عینی ، ص 343؛ سخنوران صیقل روی زمین ( سیریلی ) ، ص 217؛ حلیم اف ، 1963، ص 28).

پسندی در زادگاهش به تحصیل پرداخت و در علوم رسمی زمان تبحّر یافت ، ولی بیشتر به شعر و شاعری گرایش داشت ( د.ازبکستان ، همانجا؛ محترم ، ص 58). در 1324/1906 همراه پدر به زیارت خانة خدا رفت و پس از بازگشت به زادگاه ، به سائقة قریحة سرشار خود، به سرودن شعر پرداخت (محترم ؛ حبیب زاده ، همانجاها). در ابتدای سدة بیستم میلادی گروهی از شاعران روشنفکر تاجیک ، از جمله سیداحمد عجزی ، سید احمد وصلی ، محمد رحیم تاجی ، میرزا اکرم فکری و نقیب خان طغرل احراری ، در سمرقند محفل ادبی برپا کرده بودند که پسندی حضور فعالی در آن داشت (حلیم اف ، 1963، ص 21).

از دیوان اشعار پسندی که خود او تنظیم کرده ، نسخه ای خطی در انستیتوی خاورشناسی فرهنگستان علوم جمهوری تاجیکستان وجود دارد که شامل 146 قطعه شعر، از غزل و مخمس و مسدس و قصیده و قطعه و رباعی و مثنوی ، است ( د.ازبکستان ، همانجا). در جُنگ و بیاض و تذکره های آن دوره نیز نمونه هایی از آثار وی باقی است ؛ از جمله در تذکرة الشعرا ، که مؤلف آن وی را ستوده و چهار غزل ــ از جمله غزل موشح «اسدجان » را ــ از او نقل کرده است (محترم ، ص 58 ـ60).

شعر پسندی به سبک حافظ و نظامی و جامی ، و مضامین اصلی سروده هایش عشق و عرفان و شِکوه از روزگار است . در بیان اوضاع و احوال اجتماعی زمان خود نیز، مثنوی مشهوری با عنوان «سرگذشت غلام جان »در چهل بیت سروده است (حبیب زاده ، ص 303ـ304؛ حلیم اف ، 1967، ص 72؛ د. ازبکستان ، همانجا). پسندی در 1334/ 1916 درگذشت ( د.ازبکستان ، همانجا).

---

منابع :
(1) صدرالدین عینی ، نمونة ادبیات تاجیک ، مسکو 1926؛
(2) حاجی نعمت الله محترم ، تذکرة الشعرا ، چاپ اصغر جانفدا، دوشنبه 1975؛


(3) Ensiklopediya ¦ yi Sa ¦ vetii Ta ¦ jik , vol. V , Dushanbe 1984;
(4) Amirbek Habibza ¦ da, Ganj-e Zarafsha ¦ n , Dushanbe 1991;
(5) S. Halimov, "Abdulkarim Sipandi", in Mas'alaha ¦ y-e filologiyay-e Tajik , Dushanbe 1967;
(6) idem, "Sipandiy-e Samarqand ¦ â ", in Trudi Sam Gu , Samarqand 1963;
(7) Sukhanvara ¦ n-e S ¤ ayqal-e ru ¦ y-e Zam i ¦ n , Dushanbe 1973;
(8) Uzbek Savet Ensiklopediyasi , Tashkent 1971-1980.

/ رحیم مسلمانیان قبادیانی /