پسندیده ، سیدمرتضی ، روحانی معاصر و از فعالان سیاسی حوزة علمیة قم . در 1313/ 1274 ش ، در خمین به دنیا آمد. پدرش سیدمصطفی و جدش سیداحمد از علما و شخصیتهای محترم منطقه بودند. سیداحمد، فرزند سیددین علی شاه کشمیری ، در عتبات عراق تحصیل و سپس به دعوت برخی از اهالی خمین به این منطقه مهاجرت کرده بود. سیدمصطفی در خمین به دنیا آمد و بعد از تحصیل مقدمات ، در حوزه های اصفهان و نجف درس خواند و به زادگاهش بازگشت . مقابلة او با اشرار منطقه سبب شد که در 1320 به دست همان اشرار کشته شود. در این زمان فرزندش سیدمرتضی هشت ساله و فرزند دیگرش روح الله (امام خمینی ) چهار ماهه بود؛ بدین سبب می توان گفت سیدمرتضی در دوران کودکی برادرش ، امام خمینی رحمة الله علیه ، سمت سرپرستی و تعلیم وی را داشته است . پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در آنجا، مدت نزدیک به هشت سال در اصفهان نزد عالمانی چون حاج شیخ محمدرضا نجفی ، میرزاعلی یزدی ، حاج آقارحیم ارباب و حاج صادق آقاخاتون آبادی به تحصیل علوم دینی پرداخت (پسندیده ، 1374 ش ، ص 44، 47ـ 48). سپس ، با مراجعت به زادگاه خود، جلسات تدریسِ فقه ، اصول ، منطق ، کلام و نحو تشکیل داد که برادرش ، امام خمینی ، نیز در پاره ای از آنها شرکت می کرد (همان ، ص 50؛ خمینی ، ص 340). آیت الله پسندیده ، چنانچه خود نوشته است ، در سال 1302 و 1303 ش چند ماهی در درس آیت اللّه سیدحسن مدرس در مسجد سپهسالار تهران نیز شرکت کرده است (1366 ش ، ص 4). وی در سالهای پیش از 1342ش ، در جریانهای سیاسی و اجتماعی شهر خمین و گاه تهران حضور داشت و پس از آن نیز، به دلیل نسبت نزدیک با امام خمینی ، در معرض تهدید و تنگناهای سیاسی بود، به گونه ای که چند بار بازداشت و به شهرهای خمین ، انارک و دارانِ اصفهان تبعید شد (خمینی ، ص 340ـ342؛ نیز رجوع کنید به سعادتی ، ص 350ـ353).

مهمترین اقدام وی در سالهای 1342ـ1357ش تأمین و پرداخت شهریه به طلاّ ب حوزه های علمیه از طرف امام خمینی و کمک مالی به خانواده های زندانیان و تبعیدشدگان در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وکالتِ امام خمینی را در امور شرعی در قم بر عهده داشت (خمینی ، ص 342) تا آنکه در 22 آبان 1375 (30 جمادی الا´خرة 1417) در تهران درگذشت و در حرم حضرت معصومه در قم به خاک سپرده شد. از او مجموعة خاطراتی از دوران حکومت رضاشاه و فرزندش محمدرضا پهلوی همراه با تاریخچة خاندان امام خمینی ، در مصاحبه با مجلة پاسدار اسلام (شماره های 84 ـ86 و 88 ـ89، آذر 1367 ـ اردیبهشت 1368) به جا مانده که صورت کامل آن در کتاب خاطرات آیت الله پسندیده به چاپ رسیده است .

---

منابع :
(1) سیدمرتضی پسندیده ، خاطرات آیت الله پسندیده ، چاپ محمدجواد مرادی نیا، تهران 1374 ش ؛
(2) همو، «شهیدمدرس از زبان آیت الله پسندیده »، کیهان فرهنگی ، سال 4، ش 8 (آبان 1366)؛
(3) سیدحسن خمینی ، «نگاهی به زندگینامة آیة الله پسندیده »، حضور ، ش 17 (پاییز 1375)؛
(4) علی اصغر سعادتی ، «مبارزات سیاسی آیة الله پسندیده به روایت اسناد ساواک »، حضور ، ش 17 (پاییز 1375).

/ گروه معارف و کلام /