بَهَرَتْپور ، از سلطان نشینهای سابق هند، و از بخشهای فعلی ایالت راجستان آن کشور. مرکز این ایالت ، بهرتپور است که در 55 کیلومتری شهر آگره قرار دارد ( در 1370 ش /1991، جمعیت بهرتپور 844 ، 156 تن بوده است ) . شهر پَهَرسَر، در 22 کیلومتری بهرتپور، اولین بار به دست لشکریان محمود غزنوی ( حک : 389ـ421 ) به فرماندهی دو برادر به نامهای سید جمال الدین و علاءالدین ـ که خود را از نسل امام جعفر صادق علیه السلام می دانستند ـ در قرن پنجم فتح شد. طبق روایت عامیانة محلی ، این شهر در سه ساعت فتح شد، و ازینرو «پهرسر» نام گرفت («پهر» به معنای «سه ساعت » و «سر» به معنای «مفتوح »). در اواخر قرن ششم ، این ناحیه به دست سلطان محمد غوری ( حک : 599 ـ602 ) ، افتاد و بعد خاندانهای مختلف در آنجا حکومت کردند تا وقتی که بابر * درپی اتمام حجت منظوم خود (به مطلعِ «باتُرک ستیزه مکن ای میربیانه ») با امیر بیانه (بیانه در 55 کیلومتری بهرتپور)، این شهر را فتح کرد. سپس این ناحیه زیر سلطة شاهان مغول باقی ماند. در اواخر حکومت اورنگ زیب ( 1068ـ1118 ) ، بِرِج ، بنیانگذار ایالت بهرتپور، کوشید اعلام استقلال کند، اما موفق نشد و در جنگ با سپاه سلطنتی کشته شد. در دوران حکومت فرّخ سیر (1125ـ 1130) چُورامَن جات این ناحیه را تاراج کرد و راههای دهلی وآگره را بست . در 1130، سوائی جی سنگه ، حاکم جیپور، با لشکری قوی از طرف دربار مغول فرستاده شد تا چورامن جات را به سیاست برساند، ولی سَیّدهای متنفذ که با محمدشاه ، پادشاه دهلی ، مخالف بودند، مستقیماً با جاتها (رجوع کنید به جَتّ * ) صلح کردند. در 1134، بَدَن سِنگه ، جانشین چورامن ، به شرط پرداختِ باج به پادشاه دهلی ، راجة بهرتپور اعلام شد. در 1166، پسرش سُورَج مَل ، به حدی نیرومند شد که به دارالسلطنه حمله و شهر را تاراج کرد.

شهر بهرتپور کنونی و قلعة خشت و گلی آن ظاهراً در حدود 1146 ساخته شده است . انگلیسیها در زمان حکومت لرد لیک ، در 1220/1805 به این قلعه حمله کردند ولی نتیجه ای نگرفتند، تا سرانجام در 1242/1826 لرد کومبرمییر آن را تسخیر کرد.

---

منابع :
(1) محمد ظهیر الحسن ، تاریخ سادات بهرتپور ، کراچی 1950؛
(2) س . علی رضا، تاریخ بیانا (نسخة خطی )؛


(3) J. N. Creighton, Narrative of the seige and capture of Bhurtpore , London 1830;
(4) Encarta world atlas, U.S.A.: Microsoft, 1998 (computer disk), s.v. "Bharatpur;
(5) History of the freedom movement, vol. I, Karachi 1957, index;
(6) Imperial Gazetteer of India, vol. VIII, Oxford 1908, 73-87;
(7) J. N. Sarkar, Fall of the Mughal empire, Calcutta, 1949, I, 171-173, II (1950), 310-351;
(8) Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio-bibliographical survey, London, 1927- , I/1, 688-690, I/2, 1326;
(9) J. Tod, Annals and antiquities of Rajasthan, London 1914, index;
(10) C. K. M. Walter, Gazetteer of Bhurtpore state , Agra 1868.

/ بزمی انصاری ، با اندکی تلخیص از ( د.اسلام ) /