قضاء تَحكيم

← قاضى تحكيم

قضاوت

قضاوت: داورى كردن ميان مردم به شيوه‌اى خاص.

قضاوت يا قضا در لغت در معانى مختلف، از جمله حكم، علم، اعلام و اتمام به كار رفته و در اصطلاح عبارت است از حكم كردن بين مردم براى فيصله و پايان دادن به منازعات و اختلافات و استيفاى حقوق آنان و جلوگيرى از پايمال شدن آن. [1]

قضاوت از اين جهت كه منصبى از مناصب و شاخه‌اى از رياست عام ثابت براى رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله و جانشينان معصوم آن حضرت مى‌باشد، بسيارى از فقها در تعريف آن، عنوان ولايت بر حكم را به كار برده و گفته‌اند:

قضاوت عبارت است از ولايت شرعى بر حكم به جزئيات قوانين شرعى توسط فقيه جامع شرايط بر اشخاصى معيّن براى اثبات و استيفاى حقوق صاحب حق. [2]

برخى ديگر، قضا را به ولايت شرعى بر حكم در مصالح عمومى از جانب امام عليه السّلام [3] و بعضى به ولايت شرعى كه مقتضاى آن نافذ بودن حكم بر دو طرف دعوا و تسلط بر مصالح عمومى است، تعريف كرده‌اند. [4]

دو تعريف آخر اعم از تعريف پيشين است؛ زيرا احكام صادر در مصالح عمومى

[1]. العروة الوثقىٰ 638/3

[2]. جواهر الكلام 15/17-16

[3].24-25

[4]. العروة الوثقىٰ 639/3

[5].641-642؛ مستمسك العروة 500/8-501

[6]. جواهر الكلام 17 / 27؛ مستمسك العروة 501/8

[7]. مستمسك العروة 514/8-515

[8]. جواهر الكلام 35/17-40؛ العروة الوثقىٰ 644/3 و 646؛ موسوعة الخوئى 210/22 و 219

[9]. العروة الوثقىٰ 640/3

[10].441/4؛ مستمسك العروة 206/10-207

[11]. الحدائق الناضرة 152/14

[12].155-157؛ العروة الوثقىٰ 443/4؛ مستمسك العروة 211/10 - 212

[13]. جواهر الكلام 313/17-314؛ العروة الوثقىٰ 456/4؛ مستمسك العروة 240/10 - 241

[14]. مسالك الافهام 151/2-152؛ مدارك الاحكام 82/7؛ جواهر الكلام 314/17

[15]. جواهر الكلام 320/17

[16]. كتاب السرائر 516/1؛ المهذب 267/1

[17]. العروة الوثقىٰ 456/4 - 457

[18]. تذكرة الفقهاء 423/8-424؛ جواهر الكلام 304/17؛ جامع المدارك 281/2.