( فقه) ( فقيه)

[1]مفاتيح الشرائع 2/ 52 ؛ الاجتهاد و التقليد (صدر)/ 20 ؛ الفوائد الطوسية / 421

[2] مستند الشيعة 17/ 15 .

فقر

فقر: نداشتن به قدر كفايت.

فقر در لغت در معناى نياز و تهى دستى به كار رفته است و مراد از آن در فقه بنابر قول مشهور، عبارت است از نداشتن خرجى سال به قدر كفايت خود و كسانى كه نفقه آنان بر عهده او است، مانند فرزندان، پدر و مادر و همسر.

در داشتن خرجى سال، تفاوتى ميان داشتن خرجى بالفعل و بالقوه ـ كه از راه كسب متناسب با شأن در طول سال به دست مى‌آيد ـ نيست.[1]

برخى قدما ـ بر اساس آنچه از آنان نقل شده است ـ فقر را به نداشتن مقدار يكى از نصابهاى زكات يا قيمت آن تعريف كرده‌اند.[2] بر اساس اين نظر، كسى كه مالك يكى از نصابهاى زكات يا بهاى آن است شرعا غنى به شمار مى‌رود نه فقير (غنا)؛ چنان كه بر پايه نظر نخست، كسى كه به قدر كفايت خود و افراد واجب النفقه‌اش در طول سال دارايى دارد، غنى محسوب مى‌گردد.

شكى نيست كه دو واژه «فقير» و «مسكين» به جاى يكديگر به كار مى‌روند؛ بدين معنا كه با كاربرد يكى از آن دو، ديگرى هم داخل آن است؛ ليكن جايى كه هر دو با هم ذكر شوند، مانند آيه زكات[3]بنابر ديدگاه اكثر فقها، دو معناى متفاوت داشته و دو صنف به شمار مى‌روند. البته در اينكه فقير نيازمندتر و از نظر مالى تنگ دست‌تر است يا مسكين، اختلاف مى‌باشد؛ هرچند ثمره مهمى بر اين اختلاف مترتب نيست.[4] از عنوان ياد شده در ابواب مختلفى همچون زكات، خمس، انفال، جهاد، وقف، وصيت، نكاح، ارث و ديات سخن گفته‌اند.

زكات: از مستحقان زكات فقرا هستند (زكات).

بر كسى كه از راه كسب متناسب با