در سال هفتم هجرى كه دژهاى خيبر يكى پس از ديگرى به دست سپاهيان اسلام فتح‌شد، صاحبان‌فدك بدون جنگ و درگيرى، با رسول خدا صلّى اللّه‌ عليه و آله صلح كرده و در ازاى حمايت حكومت مركزى مدينه از آنان، نيمى از زمينها و باغهاى خود را به‌آن حضرت واگذاركردند.[1]

از منظر فقهى سرزمينهايى كه بدون لشكر كشى و جنگ به تصرف مسلمانان در آيد از جمله فدك جزء انفال(انفال) به شمار رفته و ملك خالص پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله و پس از ايشان، ملك امامان معصوم عليهم السّلام است.[2]

بسيارى از مورخان و مفسران شيعه و سنى تصريح كرده‌اند كه با نزول آيه شريفه «فَـٔاتِ ذَا القُرْبَى حَقَّهُ»[3] رسول خدا صلّى اللّه‌ عليه و آله فدك را به دخت گرامى اش حضرت فاطمه سلام اللّه‌ عليها بخشيد و از آن پس فدك ملك آن حضرت شد و تا زمانى كه پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله زنده بود، در تصرف حضرت زهرا سلام اللّه‌ عليها بود؛ ليكن بعد از رحلت آن گرامى، دست اندركاران حكومت وقت به ستم آن را از دست اهل بيت عليهم السّلام درآوردند و در طول دوران حكومت امويان و عباسيان دستخوش تحولات و جابه جاييهايى شد.[4]

[1]آثار اسلامى مكّه و مدينه/ 396 ؛ راهنماى حرمين شريفين 5 / 247 ؛ معالم المدرستين 2 / 136

[2] ذخيرة المعاد/ 487 ؛ لوامع صاحبقرانى 5/ 567

[3] روم/ 38

[4] تهذيب الاحكام 4/ 148 ـ 149 ؛ معالم المدرستين 2/ 148 و 150 .

فديه

فديه: مالى معيّن براى رهايى اسير يا جبران عمل فوت شده و يا جريمه ارتكاب برخى محرمات.

فديه در لغت به معناى مال پرداختى براى آزاد سازى اسير يا زندانى آمده است. گاهى نيز در معناى آن توسعه داده شده و بر هر مالى كه براى رهايى از هر مشكلى، از قبيل دفع دزد يا شر ستمگرى پرداخت مى‌شود، اطلاق گرديده است؛1 ليكن در اصطلاح فقها مقصود از آن مالى معيّن است كه براى جبران عبادت فوت شده از روى عذر و يا جبران خطا و يا عقوبت بر ارتكاب بعضى محرمات، واجب شده است