و ديگرى وجوب احتياط و ترك فعل كه ديدگاه معظم اخباريان مى‌باشد.(3)

2. شبهه تحريمى ناشى از اجمال دليل معتبر. سبب اجمال دليل يا اجمال لفظى است كه بر حكم شرعى دلالت دارد، مانند نهى از چيزى بدون قرينه، بنابر اين ديدگاه كه صيغه نهى، مشترك لفظى ميان حرمت و كراهت است يا اجمال لفظى است كه بر متعلّق حكم دلالت مى‌كند؛ خواه اجمال در معناى لغوى آن باشد، مانند غن(--> غناء)، بنابر مجمل بودن مفهوم لغوى آن، يا مقصود از آن مجمل باشد، مانند لفظ خمر كه ـ حرام شده و ـ در شمول آن نسبت به خمر غير مست كننده شبهه پيدا شود. ديدگاهها در اين صورت نيز همانند صورت سابق است.(4)

3. شبهه حكمى تحريمى ناشى از تعارض دو دليل معتبر، مانند جايى كه دليلى معتبر بر حرمت و دليل معتبر ديگرى بر غير وجوب دلالت كند، بدون آنكه يكى بر ديگرى مزيتى داشته باشد. ديدگاهها در اين صورت نيز مانند دو صورت پيشين است.(5)

4. شبهه موضوعى تحريمى، مانند شك در حليّت و حرمت نوشيدن مايع موجود در ظرفى به سبب شك در شراب يا سركه بودن آن. در اين صورت، اصل برائت(--> اصل برائت)جارى و در مثال يادشده حكم به جواز نوشيدن مايع مشكوك مى‌شود.(6)

5 . شبهه حكمى وجوبى ناشى از فقدان دليل معتبر، مانند شك در وجوب رؤيت هلال ماه رمضان به سبب فقدان دليل معتبر. ديدگاه اصوليان و نيز معروف اخباريان، عدم وجوب احتياط و جواز ترك آن به استناد اصل برائت است. از برخى، وجوب احتياط و عدم جواز ترك نقل شده است.(7)

6 . شبهه حكمى وجوبى ناشى از اجمال دليل معتبر، مانند ورود امر نسبت به چيزى. بنابر اين ديدگاه كه صيغه امر مشترك لفظى ميان وجوب و استحباب يا اباحه است، در دليل ـ در صورت عدم وجود قرينه بر تعيين يكى از آنها ـ اجمال پديد مى‌آيد. معروف در اين صورت نيز عدم وجوب احتياط است؛ ليكن از برخى وجوب آن نقل شده است.(8)

• (3)19 ـ 20
• (4)114
• (5)115
• (6)119
• (7)142 ـ 148
• (8)162