تلازم وجود دارد. بنابر اين، در مواردى كه نماز قصر است، روزه نيز صحيح نيست، چنان كه گذشت؛ ليكن مواردى از اين قاعده استثنا شده است، مانند مكانهاى چهارگانه (مكّه، مدينه، كوفه و كربلا) كه مسافر در آنها بين قصر و اتمام نماز مخيّر است، اما روزه‌اش صحيح نيست( -->اماكن اربع). و نيز اگر مسافر در ماه رمضان بعد از زوال از وطن( -->وطن)يا محلّ اقامت خود اقدام به سفر كند، بنابر قول بسيارى از فقها واجب است بر روزه خود باقى بماند، ليكن نمازش قصر است.(64)

موارد رخصت در افطار:افطار در ماه رمضان بر افراد زير جايز، بلكه در برخى موارد واجب است:

1 و 2. مرد و زن كهنسال در صورت ناتوانى از روزه يا مشقت غير قابل تحمل (حرج) داشتن روزه براى ايشان. در اينكه در اين فرض، ترك روزه واجب است يا جايز، اختلاف مى‌باشد. بنابر قول نخست، در صورت تحمّل و گرفتن روزه، روزه‌اش صحيح نخواهد بود.

در فرض افطار روزه به جهت مشقت، كفّاره به مقدار يك مُدّ و به قولى دو مدّ از طعام در ازاى هر روز افطار، واجب است؛ ليكن وجوب كفّاره در فرض ترك روزه به جهت ناتوانى، اختلافى است. مشهور، قائل به وجوب آن اند. در صورت قدرت يافتن آن دو بر روزه، قضاى آن واجب خواهد بود.(65)

3. كسى كه بيمارى عطش [داء العطش [دارد. حكم او، حكم پير مرد و پير زن است، ليكن بنابر قول برخى، بر او واجب است در نوشيدن آب به مقدار ضرورت اكتفا كند.(66)

4. حامله در آستانه زاييدن كه روزه براى او يا فرزندش زيان دارد. افطار بر چنين فردى واجب است؛ ليكن درازاى هر روز بايد به مقدار يك يا دو مُدّ ـ به اختلاف اقوال ـ كفّاره بدهد. البته در اينكه كفّاره مطلقا واجب است يا تنها در صورت بيم بر حمل، اختلاف مى‌باشد. قول دوم به اكثر بلكه مشهور فقها نسبت داده شده است. قضاى روزه بر چنين زنى بنابر قول مشهور واجب مى‌باشد، بلكه بر آن ادّعاى اجماع شده است.(67)

• (64)العروة الوثقى 3/ 624 ؛ مستند العروة (الصوم) 1/ 446
• (65)جواهر الكلام 17/ 144 ـ 151 ؛ العروة الوثقى 3/ 625 ـ 626 ؛ مستند العروة (الصوم) 2 / 37 ـ 49
• (66)العروة الوثقى 3/ 626 ـ 627 ؛ مستند العروة (الصوم) 2/ 50 ـ 53
• (67)جواهر الكلام 17/ 151 ـ 154 ؛ مستند العروة (الصوم) 2/ 53 ـ 57