4. آيا رشوه شامل جُعل( -->جعل)و اجرت( -->اجرت)نيز مى‌شود يا ماهيت رشوه با آن دو متفاوت است؟

با توجه به نكات فوق تعاريف فقها از رشوه بيان مى‌شود:

1. برخى ادعا كرده‌اند كه نزد فقها رشوه مالى است كه به قاضى داده مى‌شود تا وى به نفع دهنده مال حكم كند؛ به حق باشد يا به ناحق.(1)

2. از برخى نقل شده كه رشوه عبارت است از مال بذل شده به قاضى به شرط حكم به باطل يا خوددارى از حكم به حق.(2)

3. رشوه عبارت است از چيزى كه به قاضى بذل مى‌شود تا وى به نفع بذل كننده به باطل حكم كند يا به نفع او حكم نمايد؛ اعم از آنكه حق باشد يا ناحق يا شيوه جدل با طرف مقابل را به او بياموزد تا بر وى چيره گردد؛ خواه مبذول از سنخ مال باشد يا عمل، از قبيل دوختن لباس قاضى يا گفتار، همچون ستايش قاضى و يا انجام دادن كارى از كارهاى وى، مانند برآوردن نيازى از نيازهاى او.(3)

4. رشوه عبارت است از مالى كه كسى به جهت احقاق حق يا پيشبرد باطل يا چاپلوسى يا دستيابى به خواسته خود و يا در ازاى عملى كه نزد عرف و عقلا رايگان و بر اساس حسّ تعاون و هميارى انجام مى‌شود، به ديگرى مى‌دهد.(4)

5 . رشوه مالى است كه در ازاى جلب منفعت يا دفع ضرر به كسى داده مى‌شود.(5)

6 . رشوه عبارت است از آنچه كه به قاضى، والى يا كارگزار حكومت در ازاى عملى كه بر او واجب است داده مى‌شود؛ مال باشد يا غير مال.(6)

7. رشوه مالى است كه جهت حكم به قاضى داده مى‌شود؛ هرچند به عنوان جُعل يا اجرت باشد.(7)

تفاوت رشوه با هديه:در رشوه، انگيزه رشوه دهنده جلب نظر قاضى جهت صدور حكم به نفع او است؛ در حالى كه در هديه، قصد هديه دهنده تقرب به خدا يا ابراز محبت و دوستى نسبت به طرف، بدون انگيزه‌اى خاص يا به انگيزه توصل جستن به حاجتى از قبيل دانش او مى‌باشد.(8)

• (1)مفتاح الكرامة 8 / 159
• (2)مسالك الأفهام 13/ 421 ؛ مجمع الفائدة 12/ 49
• (3)العروة الوثقى [ تكملة [3/ 22 ـ 23
• (4)مصباح الفقاهة 1/ 262 ـ 263
• (5)مستند الشيعة 17/ 72
• (6)كتاب القضاء (گلپايگانى) 1/ 240
• (7)الدروس الشرعية 3/ 172 ؛ جامع المقاصد 4/ 36 ـ 37
• (8)مسالك الأفهام 13/ 421 ؛ العروة الوثقى [ تكملة [3/ 25